De 1e Nederlandse verkiezing voor Woord van het jaar is in 2007 opgezet door Van Dale. Sindsdien kan je elk jaar in december online stemmen op jouw favoriete woord van het jaar. We blikken in deze blog terug op de woorden en hun betekenis van de afgelopen 16 jaar. Weet jij nog wat in 2007 het winnende woord was?
Woord van het jaar 2023: graaiflatie
Graaiflatie is verkozen tot het Woord van het Jaar 2023, met 65% van bijna 15.000 stemmen. Hoofdredacteuren Ton den Boon en Ruud Hendrickx van de Van Dale beschrijven het als een economische term met een negatieve lading, vergelijkbaar met misbruik van inflatie. Graaiflatie wordt omschreven als inflatie die ontstaat doordat bedrijven de stijgende kosten van grondstoffen, productiemiddelen en arbeid volledig of buitensporig doorberekenen aan de consument om hun winst te handhaven of te verhogen.
Ook bij onze zuiderburen, België, is graaiflatie gekozen.
Vreugdebier eindigde op de 2e plaats. Vreugdebier is bier dat supporters op het veld gooien vanaf de tribune om hun blijdschap over een doelpunt te uiten. Op de 3e plaats staat nepobaby, een term voor iemand die zijn baan, vooral in de amusements- of creatieve sector, te danken heeft aan beroemde ouders in dezelfde sector.
Genomineerde woorden houden verband met de actualiteit
Het feit dat graaiflatie zo populair is, schrijven we toe aan het feit dat iedereen er direct mee te maken heeft. De 10 genomineerde woorden zijn gebaseerd op inzendingen van het Nederlandse publiek en omvatten termen als bestuursschaamte, hittefit, sportfluencer, TikTokjustitie, treitertaks, wokewashing en x’en.
De titel wordt jaarlijks uitgereikt sinds 2007 voor woorden die plotseling opduiken en verband houden met de actualiteit. Klimaatklever won vorig jaar, en het jaar daarvoor was het prikspijt.
16x het woord van het jaar, terugblik op afgelopen jaren:
1. Klimaatklever: het woord in 2022
Een klimaatklever is een activist die zich aan een object van symbolische waarde vastplakt om de aandacht van het publiek te vestigen op de klimaatproblematiek.
2. Prikspijt: het woord van het jaar 2021
In 2021 had COVID-19 een grote invloed op ons leven. Het woord van 2021 werd prikspijt. Van Dale omschreef prikspijt als ‘spijt dat iemand heeft van het feit dat hij/zij zich liet vaccineren tegen corona‘. Prikspijt kan ook worden opgevat dat er na de vaccinatie klachten ontstonden of omdat de vaccinaties op dat moment toch niet de ultieme oplossing leken te zijn.
3. Anderhalvemetersamenleving: het woord van 2020
2020 was het jaar dat we met z’n allen geconfronteerd werden met COVID-19. Er werden allerlei maatregelen getroffen, waaronder het advies voor het houden van de 1.5 meter afstand. Van Dale omschreef het winnende woord van 2020 als volgt: ‘een samenleving die zo is ingericht dat burgers in de publieke ruimte en in publiek toegankelijke locaties ten minste anderhalve meter afstand tot anderen bewaren, m.n. ter voorkoming van virusepidemieën’.
4. Boomer: het woord van 2019
In 2019 werd het nieuwe Klimaatakkoord bekend gemaakt. Een bijzondere gebeurtenis, als je beseft dat dit maar eens in de 31 jaar plaatsvindt. Klimaatspijbelaar stond op de tweede plek – hiermee wordt gedoeld op de klimaatactiviste Greta. In plaats van naar school gaan, voerde ze actie voor het klimaat. Klimaatdrammer stond op nummer 3, dat is iemand die hamert op de noodzaak van – in de ogen van critici draconische – klimaatmaatregelen. Het was duidelijk dat er een nieuw denkbeeld ontstaan was.
Boomer was de winnaar van 2019. Van Dale: ‘een persoon van gevorderde leeftijd, met ouderwetse denkbeelden of conservatieve opvattingen, synoniem fossiel’.
5. Blokkeerfries: het woord van 2018
Friezen blokkeerden in 2018 de snelweg, zodat het anti-Zwarte Piet-protest niet door kon gaan, Een veelbesproken gebeurtenis, met een unieke uitkomst: blokkeerfries.
6. Appongeluk: het woord van 2017
Het winnende woord van 2017 was geen leuk woord: appongeluk. Van Dale omschrijft het woord als: ‘een ongeval waarbij een verkeersdeelnemer betrokken is die aan het appen was’. Ondanks het verbod op het niet-handsfree bellen in het verkeer, vonden er in 2017 veel auto-ongelukken plaats, omdat mensen met hun telefoon bezig waren tijdens het autorijden.
7. Treitervlogger: het woord van 2016
Kan je je nog iets over de treitervlogger herinneren? Dit was de bijnaam van een vlogger uit Zaandam: genaamd Ismail Ilgun. Vanwege de acties in zijn eigen vlogs, werd hij ’treitervlogger’ genoemd. Van Dale omschrijft het winnende woord van het jaar 2016 als: ‘een ander woord voor iemand die videoblogs maakt van het treitergedrag van zijn vrienden en door dit gedrag te filmen en de film te publiceren, ook zelf overlast veroorzaakt’.
8. Sjoemelsoftware: het woord van 2015
In 2015 werd bekend dat bepaalde automerken sjoemelden met bepaalde testuitslagen. Zo bleek de daadwerkelijke CO2 uitstoot veel hoger dan wat uit de test kwam. Naast dit schandaal bleken ook fabrikanten van smartphones testresultaten beïnvloed te hebben. Belachelijk natuurlijk – vandaar dat sjoemelsoftware het winnende woord van 2015 was. Van Dale: software om de testresultaten van een apparaat positief te beïnvloeden, m.n. zulke software die in auto’s wordt gebruikt om de CO2-uitstoot gunstiger voor te stellen’.
9. Dagobertducktaks: het woord van 2014
In 2014 kwam de FNV (Nederlandse vakbond) met een veelbesproken voorstel. Personen die boven de honderdduizend euro spaargeld hadden, moesten hierover belasting gaan betalen. Dit bedrag werd ook wel dagobertducktaks genoemd. Van Dale omschrijft het woord als volgt: ‘een speciale belasting geheven over het vermogen van superrijke mensen. Ook wel superrijkentaks, of hyperrijkentaks genoemd’.
10. Selfie: het woord van 2013
Het woord selfie is tegenwoordig niet meer weg te denken uit onze woordenschat. Toch was het in 2013 een nieuw begrip, een selfie. Volgens Van Dale staat het voor: ‘een fotografisch zelfportret, vaak gemaakt met de camera op armlengte (of met een selfiestick) en gepubliceerd op een sociaalnetwerksite’. Men vond de term zo bijzonder, dat het een paar jaar geleden verkozen werd tot het nieuwe woord van het jaar.
11. Project X: het woord van 2012
In 2012 stuurde een 15-jarige op Facebook een uitnodiging voor haar verjaardag in Haren naar bijna 80 vrienden. Ze zette het evenement op openbaar, zodat vrienden andere vrienden konden meenemen. Binnen een paar dagen meldden duizenden mensen zich aan. Project X was geboren. Het mondde uit in een bijeenkomst van duizenden jongeren en zorgde voor verschillende rellen.
12. Tuigdorp: het woord van 2011
Tuigdorp was het winnende woord van 2011. Van Dale: ‘een plek waar veelplegers geïsoleerd van de samenleving wonen, bijvoorbeeld in wooncontainers’.
13. Gedoogregeling: het woord van 2010
Het woord van 2010 is gedoogregeling. Het staat voor: ‘een minderheidsregering die voor besluitvorming op bepaalde beleidsterreinen gesteund wordt door een gedoogpartij.
14. Ontvrienden: het woord van 2009
In 2009 ontstond term ‘ontvrienden’. Volgens Van Dale is de betekenis van dit begrip: ‘virtuele vrienden dumpen door deze te schrappen uit vriendenlijstjes op vriendensites’. Heb jij al een keer iemand ontvriend?
15. Swaffelen: het woord van 2008
Swaffelen staat voor: ‘het laten slingeren van het mannelijk geslachtsdeel en er moedwillig tegen een object aantikken. Toen een Nederlandse student swaffelde en hiervan een video-opname maakte, ontstond er veel media-aandacht en was de term geboren.
16. Bokitoproof: het woord van 2007
Bokito is een aap die menig Nederlander niet meer zal vergeten. De grote gorilla die ontsnapte uit zijn verblijf en verwondde daarna een vrouw (een trouwe bezoeker). Het werd wereldnieuws. Bokitoproof is daarom in 2015 verkozen tot het woord van het jaar.
Hoewel de gekozen woorden van elk jaar zelf misschien niet eens zo speciaal zijn, het laat wel goed zien wat er in het betreffende jaar allemaal speelde. Het is een unieke weergave om terug te blikken naar het verleden aan de hand van deze woorden.