Marktonderzoeksbureau Ipsos heeft, net als voorgaande jaren, een Koningsdagonderzoek gedaan naar de waardering en het vertrouwen in het Nederlandse koningshuis. In deze enquête wordt aan de Nederlandse bevolking gevraagd naar de mening over de koning, koningin en de monarchie.
In het rapport, dat voor de NOS is geschreven, presenteerden de onderzoekers Maren Hekkema en Sander Nieuwkerk deze maand de belangrijkste resultaten. We geven een korte samenvatting.
Dit zijn de trends van het Koningsdagonderzoek 2023
Het Koningsdagonderzoek van 2023 laat zien hoe we als Nederlanders oordelen over de afgelopen 10 jaar Willem-Alexander. Leverde hij voldoende waardering voor de monarchie? Hoe ziet het er vandaag de dag uit?
Het vertrouwen blijkt vandaag de dag nog lager dan in 2022. Ten tijde van de troonswisseling was er nog veel steun voor de monarchie, maar tijdens de coronacrisis is deze steun flink afgenomen. Ongeveer de helft van de bevolking is nog voor behoud van de monarchie als staatsvorm. Het vertrouwen in de monarchie is ook na de corona niet verder toegenomen en daarbij het vertrouwen in de koning evenmin. Wel zijn jongeren, mede door toedoen van Willem-Alexander, de monarchie meer gaan waarderen.
Slechts 47% tevreden over de prestaties van de koning
Het vertrouwen in koning Willem-Alexander en de tevredenheid over zijn functioneren is nog steeds laag. Ongeveer de helft van de Nederlanders (46%) heeft vertrouwen in de koning, terwijl een vergelijkbaar aantal (47%) tevreden is met zijn prestaties. Zijn beoordeling is ook iets lager dan vorig jaar, een 6,5. In 2013 was dat nog een 7,2.
Máxima’s beoordeling is ook gedaald in het Koningsdagonderzoek
Máxima’s beoordeling is ook gedaald naar een 7,3, vergeleken met het jaar daarvoor. Ze kan echter rekenen op meer vertrouwen van de Nederlanders (59%), en de meerderheid vindt dat ze van toegevoegde waarde is voor het koningshuis.
Aanhoudende bedreigingen prinses Amalia baart zorgen
De onderzoekers vroegen ook aan de respondenten hoe ze aankijken tegen de aanhoudende bedreigingen van prinses Amalia. Zien de Nederlanders bijvoorbeeld hierdoor ook een andere toekomst weggelegd voor de Koninklijke familie? De veiligheid van de prinsessen baart de helft van de Nederlanders zorgen, en driekwart begrijpt het als Amalia besluit om geen koningin te worden vanwege de aanhoudende bedreigingen.
Voor corona meer steun voor de monarchie
Tot 2020, net voor de coronacrisis, was er een grote steun voor de monarchie in Nederland: zo’n 7 op de 10 Nederlanders vond dat de monarchie in stand moest blijven. In 2021 daalde deze steun aanzienlijk. 58% van de Nederlanders was voor het behoud van de monarchie. Nu geldt dat nog voor ongeveer de helft van de Nederlanders: 55%. De afname in steun herstelt zich niet, het lijkt wel te stabiliseren.
De vakantie naar Griekenland schoot in verkeerde keelgat
De afname in steun voor de monarchie in 2021 is voornamelijk te verklaren door de affaire van het koningshuis tijdens de corona, zoals de ‘stiekeme’ vakantie naar het buitenland terwijl iedereen in lockdown zat. Dat schoot bij velen in het verkeerde keelgat.
Tegelijkertijd maakt de afname van het vertrouwen deel uit van een breder maatschappelijk fenomeen: Nederlanders hebben over het algemeen weinig vertrouwen in instituties, zoals de nationale politiek, de media, en ook in de Oranjes. Het wantrouwen naar instituties lijkt groter te zijn bij republikeinen dan bij monarchisten.
Automatische troonopvolging verliest ook aan steun
Naast het feit dat de steun voor de monarchie niet terugkeert naar het oude niveau, is er ook een verschuiving waarneembaar: de steun voor tradities met betrekking tot het koningshuis neemt af en wordt meer ter discussie gesteld. Zo zijn Nederlanders meer verdeeld over de rol van de koning bij de Troonrede en de kabinetsformatie. Ook verliest de automatische troonopvolging door het oudste kind aan steun: voor het eerst is het aantal Nederlanders dat dit niet meer van deze tijd vindt even groot als het aantal dat vindt dat deze traditie moet blijven bestaan. De steun voor een ceremoniële rol van het koningschap lijkt daarentegen wel weer toe te nemen.
Bron: Ipsos, foto: RVD.