Een alarmerend tekort aan rabiësvaccins heeft de aandacht gevestigd op de kwetsbaarheid van Nederland voor deze ernstige virale infectie. Rabiës, ook wel bekend als hondsdolheid, is een ziekte die niet alleen dieren treft, maar ook mensen bedreigt.
Wat is rabiës?
Rabiës, ook wel bekend als hondsdolheid, is een zeer ernstige virale infectie die het centrale zenuwstelsel aantast. Het virus wordt meestal overgedragen via het speeksel van geïnfecteerde dieren, meestal door een beet of krab. Rabiës komt voor bij verschillende zoogdieren, waaronder honden, vossen, katten, vleermuizen en in sommige gevallen zelfs mensen. Rabiës kan leiden tot een zeer ernstige herseninfectie die vaak fataal afloopt. Wereldwijd overlijden jaarlijks zo’n 60.000 mensen aan rabiës volgens de GGD.
Symptomen en fases
De symptomen van rabiës variëren in verschillende fasen van de ziekte:
- Incubatieperiode: dit is de tijd tussen de blootstelling aan het virus en het optreden van symptomen. De incubatieperiode varieert van enkele dagen tot enkele maanden, afhankelijk van factoren zoals de locatie van de beet en de hoeveelheid virus dat is binnengekomen. Tijdens deze periode zijn er meestal geen merkbare symptomen.
- Prodromale fase: in deze vroege fase kunnen niet-specifieke symptomen optreden, zoals koorts, vermoeidheid, spierpijn, hoofdpijn en prikkelbaarheid. Deze symptomen kunnen enkele dagen duren.
- Neurologische fase: naarmate het virus zich verspreidt naar het centrale zenuwstelsel, treden ernstigere symptomen op. Deze omvatten angst, prikkelbaarheid, hallucinaties, en verwarring. Het zenuwstelsel wordt steeds meer aangetast, wat leidt tot symptomen zoals verlamming, spierkrampen, convulsies en moeite met slikken. Overgevoeligheid voor licht en geluid is ook gebruikelijk.
- Coma en overlijden: naarmate de ziekte vordert, kan de patiënt in een coma raken en uiteindelijk overlijden. Het kan slechts enkele dagen tot enkele weken duren vanaf het begin van de neurologische symptomen tot het overlijden.
Het is belangrijk op te merken dat als de symptomen van rabiës zich eenmaal voordoen, de ziekte bijna altijd fataal is. Daarom is vroege medische interventie, zoals het toedienen van het rabiësvaccin en immunoglobuline na blootstelling aan het virus, van cruciaal belang om de ontwikkeling van de ziekte te voorkomen.
Vanwege de ernstige en dodelijke aard van rabiës is preventie, zoals vermijden van contact met potentieel geïnfecteerde dieren en het naleven van vaccinatieprogramma’s voor huisdieren en mensen, van groot belang.
Wat kunnen we doen om het risico te verminderen?
Om het risico op rabiës te verminderen, zijn er verschillende stappen die genomen kunnen worden:
- Vaccinatie: zorg ervoor dat huisdieren, met name honden en katten, op tijd worden ingeënt tegen rabiës. Dit vermindert niet alleen het risico op infectie bij de dieren zelf, maar ook het risico op overdracht aan mensen.
- Vermijd contact met wilde dieren: vermijd contact met onbekende en potentieel geïnfecteerde wilde dieren, inclusief het voeren ervan. Zelfs als een dier er schijnbaar gezond uitziet, kan het het virus dragen.
- Meld bijt- of krabincidenten: als je wordt gebeten, gekrabd of in contact komt met het speeksel van een dier, zelfs als je denkt dat het niet geïnfecteerd is, is het belangrijk om dit te melden aan de gezondheidsautoriteiten en zo snel mogelijk medische hulp te zoeken. Dit helpt bij het nemen van preventieve maatregelen.
- Educatie en bewustwording: voorlichting over rabiës en de risico’s ervan dragen bij aan het vergroten van het bewustzijn en het nemen van voorzorgsmaatregelen om blootstelling te voorkomen.
- Beheer van zwerfdieren: het verminderen van de populatie zwerfhonden en –katten helpt het risico op rabiës in de gemeenschap te verminderen.
Het is belangrijk om de richtlijnen en aanbevelingen van gezondheidsautoriteiten en dierenartsen op te volgen om het risico op rabiës te minimaliseren.
Tekst gaat onder de foto’s verder >>
Wat betekent het landelijk tekort aan het vaccin?
Het tekort betekent dat mensen zich niet preventief kunnen laten inenten als ze naar een land gaan waar veel hondsdolheid voorkomt. Dat zijn met name landen in Afrika, Oost-Europa, Zuid-Amerika en Zuidoost-Azië.
Vanaf het begin van augustus 2023 kampen 2 fabrikanten van rabiësvaccins met leveringsproblemen. Een van deze fabrikanten verwacht mogelijk pas vanaf januari 2024 weer in staat te zijn om te leveren. De andere fabrikant is niet in staat om aan de grotere vraag die hierdoor is ontstaan te voldoen en zal eveneens pas vanaf januari 2024 weer voldoende voorraad beschikbaar hebben.
Het vermijden van rabiës, tips
Het vermijden van rabiës, of hondsdolheid, vereist bewustzijn en actieve voorzorgsmaatregelen, vooral wanneer het gaat om interactie met dieren. Dieren die er knuffelbaar uitzien, kunnen ongemerkt deze ernstige ziekte dragen en verspreiden, waardoor het belangrijk is om in het buitenland extra voorzichtig te zijn.
- Beperk interactie met dieren: houd afstand en vermijd elk direct contact met dieren, en raak ook geen dode dieren aan. Zowel huisdieren als wilde dieren zoals honden, katten, apen en vleermuizen kunnen besmet zijn met rabiës, een gevaarlijke ziekte die ernstige gevolgen kan hebben.
- Informeer je kinderen: breng je kinderen op de hoogte van de risico’s. Leg duidelijk uit dat ze tijdens reizen geen dieren mogen aaien of voeren en waarom dit zo belangrijk is.
- Snelle reactie na blootstelling: indien je wordt gebeten, gekrabd, of gelikt door een mogelijk besmet dier, zoek dan direct medische behandeling. Reinig de wond grondig met water en zeep en desinfecteer deze met bijvoorbeeld betadine of alcohol (70%).
- Bel de alarmcentrale: Neem onmiddellijk contact op met de alarmcentrale van je ziektekostenverzekeraar, zelfs als je vooraf tegen rabiës bent ingeënt. Deze deskundigen kunnen advies geven over de benodigde behandeling en je helpen bij het vinden van beschikbare medische zorg.
- Overige behandeling: Naast rabiëspreventie kunnen antibiotica en soms een tetanusinjectie nodig zijn. Zorg ervoor dat je de aanbevelingen van medische professionals nauwkeurig opvolgt om je gezondheid te waarborgen.
Door deze voorzorgsmaatregelen serieus te nemen en bewust om te gaan met dieren, speel je een essentiële rol in het voorkomen van rabiës en het beschermen van jezelf.
Enkel vaccin bij voorvallen
Als gevolg van het huidige tekort aan vaccins, zetten de GGD’s in het land momenteel alleen in op vaccinaties voor individuen die tijdens hun reis in een incident betrokken zijn geweest. Mensen die reeds gestart waren met een vaccinatiekuur kunnen wellicht hun kuur afronden, maar dienen hierover contact op te nemen met hun eigen GGD om te verifiëren of dit haalbaar is.
Bij een voorzorgsvaccinatie, momenteel tijdelijk niet beschikbaar, moeten mensen na een beet nog steeds spoedig een behandeling ondergaan. Echter, deze behandeling omvat dan minder doses dan voor iemand die niet vooraf is ingeënt. De GGD benadrukt dat een volledig afgeronde kuur voor rabiës (2 injecties) levenslange bescherming biedt. Meestal begint de vaccinatie al na 7 dagen na de eerste injectie effectief te werken.
Wees voorzichtig en alert wanneer je naar het buitenland gaat!