Rusland is sinds 1 januari gestopt met de gasleveringen naar Europa via Oekraïne. Dit markeert het einde van een belangrijke pijplijnovereenkomst. De overeenkomst was jarenlang een cruciale energieverbinding tussen de 2 landen. Oekraïne weigerde het contract te verlengen, waardoor de leveringen stopten.
Het einde van een Sovjet-Era overeenkomst
De gas-transit-overeenkomst, die gebruikmaakte van Sovjet-pijpleidingen door Oekraïne, transporteerde Russisch gas naar Europa. Oekraïne weigerde het contract te verlengen omdat de inkomsten via de pijplijn volgens hen Rusland hielpen de oorlog in Oekraïne te financieren. Gazprom, het Russische staatsgasbedrijf, bevestigde dat de gasleveringen stopten in de vroege uren van 1 januari.
De beëindiging van deze overeenkomst is een grote tegenslag voor Rusland. Vooral nu de EU haar afhankelijkheid van Russisch gas aanzienlijk heeft verminderd.
Lees ook: Gasprijs stijgt met € 400 per jaar: impact van stijgende gasprijzen.
Hoor hier hoe het precies zit met deze deal en lees daarna verder >>
Beperkte impact op gasvoorziening Europa
Hoewel deze stap dramatisch lijkt, wordt de impact op de Europese energievoorziening naar verwachting minimaal. In de afgelopen jaren heeft Europa zijn afhankelijkheid van Russisch aardgas aanzienlijk verminderd. Voor de oorlog leverde Rusland bijna 45% van de EU’s gasimporten. Dit aandeel was al in 2023 gedaald naar 15%. De Oekraïense pijplijn was verantwoordelijk voor slechts 5% van de totale gasimporten naar Europa.
De EU had zich al voorbereid op deze situatie door haar energiebronnen te diversifiëren. Zo investeerden landen als Duitsland snel in vloeibaar aardgas (LNG) terminals om gas te importeren van alternatieve leveranciers. Denk aan de VS, Qatar en Noorwegen. In 2023 werd Noorwegen de grootste leverancier van gas aan de EU. Dit was goed voor 30% van de importen, gevolgd door de VS met 19%.
Lees ook: Rusland en China strijden om Noordpool: ’Nieuwe Wilde Westen’.
Financiële gevolgen voor Rusland en Oekraïne
Het beëindigen van de gas-transit-overeenkomst via Oekraïne zal Rusland naar schatting zo’n 6,5 miljard dollar aan jaarlijkse inkomsten kosten. Dit is een aanzienlijke financiële klap. Dit verlies is echter kleiner dan de verliezen die Rusland opliep toen het eerder tijdens het conflict zijn energieleveringen aan Europa stopzette. Daarnaast zal Oekraïne tot 1 miljard dollar per jaar verliezen. Dit staat gelijk aan het bedrag dat het ontving voor de doorgifte van gas door zijn grondgebied.
De beslissing om de overeenkomst te beëindigen wordt gezien als een strategische zet van Oekraïne om Rusland financieel te verzwakken en de afhankelijkheid van de energie-inkomsten die de oorlog hebben ondersteund, te verminderen.
Lees verder onder dit Instagram-bericht >>
De klaarheid van de EU en regionale spanningen
De Europese Unie was zich al langer bewust van het feit dat het Oekraïense deal ten einde zou komen. De EU heeft stappen ondernomen om de energiezekerheid te waarborgen door alternatieve leveranciers veilig te stellen. Volgens EU-functionarissen heeft het beëindigen van de transit via Oekraïne alleen beperkte gevolgen voor de gasvoorziening in de EU.
Desondanks heeft de situatie spanningen binnen de EU veroorzaakt. Vooral met landen als Slowakije en Hongarije, die meer afhankelijk waren van de Oekraïense route. De Slowaakse premier Robert Fico bezocht Moskou vlak voor Kerstmis, en de Hongaarse premier Viktor Orban had onlangs gesprekken met de Russische president Vladimir Poetin. Oekraïens president Volodymyr Zelensky bekritiseerde deze acties en beschuldigde de leiders ervan een extra energiecrisis voor Oekraïne te creëren.
Ook Oostenrijk, dat Russisch gas via Oekraïne kocht, heeft inmiddels alternatieve leveranciers gevonden. Minister van Energie Leonore Gewessler verklaarde dat het land goed voorbereid was op deze situatie.
Lees ook: Elektrische deken aan of verwarming aan, wat is energiezuiniger?
Moldavië heeft meer last van de stopzetting
Moldavië, dat geen EU-lidstaat is, wordt meer direct getroffen door de stopzetting van de gastransit. De autoriteiten in Moldavië hadden al rekening gehouden met mogelijke tekorten aan gas. De stopzetting van de leveringen uit Rusland zal de energie-uitdagingen voor Moldavië in de komende maanden waarschijnlijk verergeren.
Het stopzetten van de gasleveringen via Oekraïne is een belangrijk moment in het conflict en de energiecrisis. Europa heeft zich goed voorbereid. De energiebronnen zijn gediversifieerd. Dit zorgt ervoor dat de impact op de energiezekerheid beperkt blijft.
Foto: Canva.