We maken ons steeds meer zorgen over de polarisatie, de spanningen en tegenstellingen tussen de verschillende bevolkingsgroepen in de samenleving. Verslechterde omgangsvormen in het politieke debat en de verharding op social media zijn hier de grootste veroorzakers van. We ergeren ons groen en geel aan extreme en radicale uitingen.
Discussie in de samenleving
Er is veel discussie over immigratie, integratie en de rol van religie in de samenleving. Deze onderwerpen liggen gevoelig en steeds meer mensen hebben hierover sterke opvattingen. Door de manier waarop politici hierover spreken, wordt het gevoel van polarisatie versterkt. Je ziet dat terug in het groeiende geweld op straat, tegen de politie en langs de voetbalvelden. Op social media platforms als Twitter en Facebook worden onomwonden extreme meningen en opvattingen gedeeld. Mensen sluiten zich daar makkelijk aan bij gelijkgestemden, wat voor een sneeuwbaleffect zorgt. Mensen nemen alleen nog maar informatie tot zich die hun eigen visie bevestigt en weinig ruimte meer biedt voor een open dialoog. Het resultaat is dat mensen zich ingraven in hun eigen ideeën met weinig oog voor nuance.
5 gevolgen van polarisatie
1. het leidt tot meer onbegrip tussen verschillende groepen
2. tot een gebrek aan vertrouwen
3. tot een gevoel van spanning in de samenleving
4. het kan ook de politieke besluitvorming bemoeilijken
5. minder ruimte is voor compromissen en overeenstemming
Veel mensen maken zich zorgen over de manier van samenleven in ons land. Het Continu Onderzoek Burgerperspectieven (COB) laat zien dat driekwart van de Nederlanders denkt dat meningsverschillen over maatschappelijke kwesties steeds groter worden. Wetenschappelijk onderzoek spreekt dat beeld echter tegen. Op veel onderwerpen is meer overeenstemming dan mensen denken en onderlinge verschillen in opvattingen groeien niet. In de manier van samenleven gaan zaken goed, zoals onderlinge hulpvaardigheid.
Hardere toon en scherpe uitingen
Uit de groepsgesprekken en enquêtes die het SCP hield, blijkt dat de zorgen van mensen over polarisatie vooral gaan over de omgangsvormen in het politieke en maatschappelijke debat zoals:
- De harde toon van het debat
- Het niet goed naar elkaar luisteren
- Het vasthouden aan het eigen gelijk
Daarnaast blijkt dat veel mensen zich ergeren aan ‘in hun ogen’ extreme uitingen. Mensen ervaren dat vooral kleine groepen met een harde toon veel aandacht vragen en krijgen, onder meer in de media. Zij hebben soms begrip voor groepen die van zich laten horen, omdat ze worden achtergesteld of omdat er niet naar hen wordt geluisterd. Toch overheerst bij veel mensen ongeduld en ergernis over fel verwoordde meningen en harde protestacties.
Discussies met vrienden en familie ontwijken
Terwijl de polarisatie en verharding in het politieke debat en op (sociale) media breed worden gevoeld, zijn de ervaringen in de eigen leefomgeving wisselend. Mensen geven aan dat het komt, omdat ze zich meestal omgeven met gelijkgestemden. Maar men ontwijkt vaak discussies met vrienden, familie en collega’s over lastige kwesties, om conflicten te vermijden. Het maakt hierbij wel uit om wie en waarover het gaat. Als iemand persoonlijk geraakt wordt door een onderwerp, is het lastiger de discussie hierover te vermijden. Zoals bijvoorbeeld over racisme, LHBTIQ+ rechten of stikstof. Mensen in een meerderheidspositie kunnen zich vaak makkelijker veroorloven om zich te onttrekken aan het debat over deze thema’s. Corona vormde een uitzondering. Het raakte iedereen en discussies over vaccineren zorgden in de persoonlijke kring voor spanningen.
Niet alles direct polarisatie noemen
Het is volgens het SCP belangrijk om in het politieke debat een harde toon en vijandige houding te vermijden. ‘Daarnaast doen zowel media als politiek er goed aan om meningsverschillen niet meteen polarisatie te noemen. Verschillen in meningen en opvattingen zijn er altijd en horen bij een democratie. Het benadrukken van tegenstellingen kan echter verschillen onnodig uitvergroten.’