Bron: © Canva. Veel mensen dragen parasieten bij zich.
Parasieten zijn organismen die hun gastheer gebruiken voor hun eigen voordeel, vaak ten koste van de gezondheid van de gastheer. De meeste parasieten veroorzaken gezondheidsproblemen, daarom is ingrijpen belangrijk. Bij mensen veroorzaken parasieten verschillende ziekten. In veel gevallen zijn ze onopgemerkt aanwezig: totdat je vage klachten krijgt.
Mensen weten niet dat ze parasieten bij zich dragen
In dit artikel duiken we dieper in de wereld van parasieten bij mensen: wat ze zijn, hoe ze je lichaam binnendringen, de verschillende soorten parasieten die je kan tegenkomen, de symptomen die ze veroorzaken en vooral hoe je ze bestrijdt.
Wat zijn parasieten?
Een parasiet is een organisme dat leeft op of in een ander organisme (de gastheer) en zich voedt met de gastheer om te overleven.
Er zijn 3 hoofdcategorieën parasieten die mensen infecteren:
- Protozoa: Eencellige organismen die zowel in het lichaam als in de darmen leven. (zie foto links)
- Helminthen: Meercellige parasieten, zoals wormen (bijv. lintwormen, spoelwormen, enz.).
- Ectoparasieten: Organismen die zich aan de buitenkant van de gastheer bevinden, zoals luizen, teken en vlooien.
1. Protozoa
Protozoa zijn eencellige parasieten die vaak via besmet water of voedsel in het menselijk lichaam terechtkomen. Een bekend voorbeeld is de Giardia lamblia, die diarree veroorzaakt wanneer iemand besmet is met de cysten. Dat zijn de ‘overlevingscapsules’ van parasieten, die in besmet water of voedsel zitten.
Symptomen van protozoa-infecties zijn onder meer:
- Misselijkheid
- Buikpijn
- Gewichtsverlies
- Koorts (in sommige gevallen)
- Darmklachten
- Diaree
2. Helminthen (Wormen)
Helminthen zijn meercellige parasieten die vaak in de darmen van de gastheer leven. Ze verspreiden zich op verschillende manieren. Zoals door besmet voedsel, drinkwater of door direct contact met een besmette bodem. Sommige helminthen, zoals Giardia lamblia, tasten specifiek de dunne darm aan en kunnen daar schade veroorzaken.
Veel voorkomende helminthen die mensen infecteren zijn:
- Spoelwormen: Overgedracht via besmet voedsel of water. Ze veroorzaken verschillende symptomen, waaronder: buikpijn, diarree en gewichtsverlies.
- Lintwormen: Deze parasieten kunnen vele meters lang worden en kunnen zich verspreiden via besmet vlees (meestal rundvlees of varkensvlees).
- Haakwormen: Deze parasieten komen vaak voor in tropische en subtropische gebieden. Ze dringen door de huid naarbinnen, bijvoorbeeld wanneer iemand over een besmette bodem loopt.
Symptomen van worminfecties variëren, afhankelijk van het type worm. De algemene symptomen zijn:
- Buikpijn
- Diarree of obstipatie
- Gewichtsverlies
- Anemie (bijvoorbeeld door bloedverlies)
3. Ectoparasieten
Ectoparasieten leven aan de buitenkant van hun gastheer en voeden zich met bloed of huidafscheidingen. Veel voorkomende ectoparasieten zijn:
- Luizen: Deze kleine insecten leven op de hoofdhuid, in het lichaam of in de schaamstreek en voeden zich met bloed. Ze veroorzaken jeuk en irritatie.
- Vlooien: Ze voeden zich met het bloed van hun gastheer en veroorzaken huiduitslag en allergische reacties.
- Teken: Dragen ziektes over, zoals de ziekte van Lyme, door zich vast te bijten in de huid en het bloed op te zuigen.
- Mijten: Deze parasieten leven op de huid van hun gastheer en kunnen ernstige irritatie en huidproblemen veroorzaken. Ze zijn vaak verantwoordelijk voor aandoeningen zoals schurft en oormijt bij huisdieren.
Symptomen van ectoparasitaire infecties zijn onder meer:
- Jeuk
- Huiduitslag
- Bulten
- In ernstige gevallen, infectie van de huid of andere complicaties
Hoe komen parasieten jouw lichaam binnen?
Parasieten dringen op verschillende manieren het menselijk lichaam binnen, afhankelijk van hun type. Hier zijn de belangrijkste manieren waarop mensen geïnfecteerd raken:
- Inname van besmet voedsel of water: Dit is de meest voorkomende manier waarop parasieten het lichaam binnendringen. Besmet voedsel, vooral vlees of ongekookte vis, of besmet water (bijvoorbeeld in ontwikkelingslanden) kan de besmetting veroorzaken.
- Directe blootstelling aan besmette bodem: Sommige parasieten, zoals haakwormen, dringen de huid binnen, vooral als je in besmette grond loopt of zit.
- Bloedzuigende insecten: Ectoparasieten, zoals luizen of teken, brengen parasitaire infecties over door hun bloedzuiging.
- Van mens op mens: In sommige gevallen springen parasieten van persoon tot persoon over, vooral via slechte hygiëne of onbeschermd seksueel contact (bijvoorbeeld schaamluis).
Het schoonmaken van de kattenbak is essentieel om parasitaire infecties te voorkomen, vooral voor zwangere vrouwen. Dit helpt de kans op ziekten zoals toxoplasmose te minimaliseren.
Lees ook: Voorkom dat je kat in huis gaat poepen (buiten de bak): 9 tips en trucs.
Symptomen van parasitaire infecties
De symptomen van parasitaire infecties variëren sterk, afhankelijk van het type parasiet en de locatie in het lichaam. Veel voorkomende symptomen zijn:
- Buikpijn en spijsverteringsproblemen: Dit komt vaak voor bij protozoa en helminth-infecties, waarbij de parasieten de darmen of het maag-darmkanaal infecteren. Een opgezette buik kan ook een teken zijn van een parasitaire infectie.
- Gewichtsverlies en vermoeidheid: Veel parasitaire infecties kunnen leiden tot ondervoeding, doordat de parasieten voedingsstoffen uit de gastheer onttrekken.
- Huidreacties: Insectenbeten geven jeuk, huiduitslag en infecties veroorzaken.
- Koorts en algemene malaise: Sommige parasieten veroorzaken koorts en het algemene gevoel ziek te zijn, zoals bij malaria, dat door de plasmodium-parasiet wordt veroorzaakt.
- Anemie (bloedarmoede): Dit kan optreden als gevolg van bloedverlies door parasieten die zich voeden met het bloed van de gastheer (zoals bij haakwormen).
Diagnose van parasitaire infecties
Een arts kan verschillende methoden gebruiken om te bepalen of iemand besmet is met een parasiet. Dit kan onder meer bestaan uit:
- Ontlastingonderzoek: Dit is een veelgebruikte manier om parasieten, zoals wormen of protozoa, op te sporen. Ontlastingonderzoeken worden vaak uitgevoerd in een ISO 15189 gecertificeerd laboratorium om de betrouwbaarheid van de resultaten te waarborgen.
- Bloedonderzoek: Voor parasieten die via het bloed het lichaam binnendringen (zoals malaria), kan bloedonderzoek nuttig zijn.
- Huid- of weefselmonsters: Bij parasieten die zich onder de huid of in weefsels bevinden, kan een monster worden genomen om infectie te bevestigen.
- Sneltesten: Deze tests worden steeds vaker gebruikt om snel te bepalen of iemand besmet is met bepaalde parasieten, zoals bij infecties door giardia of andere protozoa. Sneltesten kunnen in sommige gevallen zelfs op locatie uitgevoerd worden, bijvoorbeeld in een huisartsenpraktijk of kliniek, en leveren binnen korte tijd resultaten. Hoewel sneltesten handig zijn, bieden ze vaak minder gedetailleerde informatie dan uitgebreide laboratoriumtests, en kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn voor een definitieve diagnose.
Behandeling van parasieten
De behandeling van parasitaire infecties hangt af van het type parasiet en de ernst van de infectie. In veel gevallen zijn medicijnen effectief om parasieten te doden of te verwijderen. Voor sommige infecties, zoals malaria, zijn er specifieke medicijnen beschikbaar.
Er zijn verschillende producten beschikbaar voor de behandeling van parasitaire infecties, afhankelijk van het type parasiet. Het is belangrijk om de juiste producten en behandelingen met een dierenarts te bespreken om huisdieren effectief te beschermen tegen parasieten.
Veelvoorkomende behandelingsopties zijn:
- Antiprotozoïca: Medicijnen zoals metronidazol kunnen worden gebruikt om infecties door protozoa te behandelen.
- Anthelmintica: Deze medicijnen worden gebruikt om worminfecties te behandelen, zoals mebendazol of albendazol.
- Insectenwerende middelen: Voor ectoparasieten kunnen lokale behandelingen, zoals shampoos of crèmes, worden gebruikt om luizen, vlooien of teken te bestrijden.
Aanvullende informatie over behandelingen is beschikbaar bij je huisarts en specialisten.
Kunnen mensen doodgaan aan parasieten?
Hoewel parasitaire infecties in de meeste gevallen behandelbaar zijn kunnen sommige, vooral zonder tijdige medische hulp, ernstige gevolgen hebben en zelfs leiden tot de dood. Het risico op overlijden door parasieten is wel veel lager in ons land met goede gezondheidszorg en preventieve maatregelen.
Vroegtijdige diagnose en behandeling kunnen het risico op ernstige complicaties aanzienlijk verminderen, en het nemen van preventieve maatregelen, zoals het vermijden van besmet water of het nemen van antimalariamiddelen, kan helpen om infecties te voorkomen.
Preventie van infecties door parasieten bij mensen
Het voorkomen van parasitaire infecties begint vaak met goede hygiëne en voorzorgsmaatregelen. Hier zijn enkele tips:
- Was je handen regelmatig: Vooral na het hanteren van voedsel of het gebruik van het toilet.
- Kook voedsel grondig: Zorg ervoor dat vlees goed gaar is, vooral vlees van onbekende herkomst.
- Drink veilig water: Vermijd onveilig water, vooral in landen waar sanitaire voorzieningen onvoldoende zijn.
- Gebruik insectenwerende middelen: Dit is vooral belangrijk voor mensen die naar tropische gebieden reizen waar ziektes zoals malaria voorkomen.
- Vermijd contact met besmette bodems: Vooral in tropische gebieden moet je voorzichtig zijn met wandelen of zitten in gebieden waar bodemparasieten voorkomen.
- Contact met dieren beperken helpt ook om parasitaire infecties te voorkomen. Huisdieren zijn vatbaar voor parasitaire infecties wanneer ze in contact komen met de resten van andere dieren, zoals ontlasting of karkassen.
Parasieten zijn een veelvoorkomend probleem bij mensen en veroorzaken verschillende gezondheidsproblemen, variërend van ongemak en mildere symptomen tot ernstigere ziekten. Hoewel de meeste parasitaire infecties behandelbaar zijn, is preventie altijd beter dan genezen.
Goede hygiëne, voorzichtigheid bij het eten en drinken, en het nemen van voorzorgsmaatregelen bij reizen naar risicogebieden helpen om parasitaire infecties te voorkomen. Het is belangrijk om bij vermoeden van een parasitaire infectie een arts te raadplegen voor een tijdige diagnose en behandeling.
Ook een GoeieVraag: is een virus een parasiet?
Ga je op vakantie binnenkort? Let dan extra goed op >>
Bronnen:
WHO, CDC, RIVM, foto’s: Canva