Bron: © Canva. Operatie op vrijdag risicovol.
Operaties brengen altijd risico’s met zich mee. Wist je dat de dag waarop je geopereerd wordt een grote invloed kan hebben op je herstel? Uit een grootschalige Canadese studie blijkt dat patiënten die op vrijdag worden geopereerd, meer kans hebben op complicaties en zelfs overlijden.
Dit fenomeen, bekend als de ‘weekend kloof’, werpt vragen op over hoe operaties worden gepland en hoe ziekenhuizen hun personeel inzetten.
De weekend kloof: Wat zegt het onderzoek?
Een grootschalig Canadees onderzoek heeft een opvallend patroon blootgelegd in de uitkomsten van operaties, afhankelijk van de dag waarop patiënten worden geopereerd. Het onderzoeksteam analyseerde de gegevens van bijna een half miljoen patiënten die tussen 2007 en 2019 een operatie ondergingen. Hieruit kwam naar voren dat patiënten die op vrijdag werden geopereerd, 5% meer kans hadden op negatieve uitkomsten in vergelijking met patiënten die op maandag onder het mes gingen. Deze negatieve uitkomsten bevatten ernstige complicaties, heropnames en in sommige gevallen zelfs overlijden.
De onderzoekers ontdekten dat dit verschil niet alleen kort na de operatie zichtbaar was. Het effect bleef zelfs tot een jaar na de ingreep merkbaar. bleef. Dit betekent dat de dag van de operatie niet alleen invloed heeft op het directe herstel. Het heeft invloed op de algehele gezondheid en het welzijn van de patiënt op de lange termijn.
De tekst gaat onder het X-bericht verder >>
Zowat 10% hoger sterftecijfer na operatie op vrijdag https://t.co/zcSxb5QtUu
— De Specialist (@specialistkrant) March 13, 2025
Waarom zijn geplande operaties het meest kwetsbaar?
Het onderzoek toonde aan dat het risico vooral significant was bij geplande, niet-spoedeisende operaties. Dit zijn ingrepen die vooraf worden ingepland en waarbij er geen sprake is van een acute medische noodzaak. Bij deze operaties is er doorgaans meer tijd om de procedure te plannen en voor te bereiden. Toch blijken ze gevoeliger voor de effecten van de zogenaamde ‘weekend kloof’. De meest risicovolle operaties in deze categorie zijn:
- Hartoperaties: Procedures zoals bypassoperaties of het vervangen van hartkleppen.
- Vaatchirurgie: Ingrepen aan bloedvaten, zoals het verwijderen van blokkades of het plaatsen van stents.
- Orthopedische chirurgie: Operaties aan botten, gewrichten of spieren, zoals knie- of heupvervangingen.
- Urologische ingrepen: Procedures aan de urinewegen, zoals het verwijderen van nierstenen of het behandelen van prostaatproblemen.
Wat maakt vrijdag zo risicovol?
De vrijdag blijkt een kwetsbare dag te zijn omdat patiënten die op deze dag worden geopereerd, vaak in het weekend in het ziekenhuis blijven voor hun herstel. Juist in het weekend is er minder medisch personeel beschikbaar, wat kan leiden tot tragere reacties op complicaties. Daarnaast worden op vrijdag vaker jongere, minder ervaren chirurgen ingezet, wat de kans op fouten of onvoorziene problemen vergroot.
Dit alles wijst erop dat de timing van een operatie een belangrijke rol speelt in het verloop van het herstel. Vooral bij geplande operaties, die niet direct levensbedreigend zijn, kan het verstandig zijn om goed na te denken over de dag waarop de ingreep plaatsvindt. Het onderzoek benadrukt daarmee het belang van een zorgvuldige planning en voldoende personeelsbezetting, ook in het weekend.
Hoe zit dit in Nederland?
In Nederland is de situatie vergelijkbaar met wat het Canadese onderzoek beschrijft, hoewel er specifieke verschillen kunnen zijn door de manier waarop het Nederlandse zorgsysteem is georganiseerd. Er zijn ook in Nederland aanwijzingen dat het zogenaamde ‘weekend effect’ een rol speelt bij de uitkomsten van operaties. Dit wordt ondersteund door internationale studies en signalen uit de medische praktijk.
Het weekend effect in Nederland
Net als in andere landen is er in Nederland sprake van een lagere personeelsbezetting in het weekend. Ziekenhuizen draaien in het weekend vaak op een kleinere groep artsen en verpleegkundigen. En veel gespecialiseerde afdelingen werken met een minimale bezetting. Dit kan gevolgen hebben voor de zorg aan patiënten die op vrijdag zijn geopereerd en in het weekend nazorg nodig hebben.
Daarnaast worden geplande operaties in Nederland meestal op doordeweekse dagen uitgevoerd, met een piek aan het begin van de week. Vrijdag wordt vaak gebruikt als een dag om de laatste geplande operaties van de week af te ronden, wat betekent dat patiënten die op vrijdag worden geopereerd, in het weekend afhankelijk zijn van een kleinere groep zorgverleners.
Onderzoek in Nederland
Hoewel er in Nederland geen grootschalige studies zijn uitgevoerd die precies hetzelfde patroon als in Canada analyseren, zijn er wel onderzoeken die het weekendeffect in bredere zin hebben onderzocht. Zo blijkt uit internationaal onderzoek dat ook Nederlandse ziekenhuizen te maken hebben met hogere sterftecijfers en meer complicaties bij patiënten die in het weekend worden opgenomen of geopereerd. Dit geldt vooral voor complexe ingrepen of spoedgevallen.
Een Nederlandse studie uit 2017, gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, liet bijvoorbeeld zien dat patiënten die in het weekend een hartstilstand krijgen, minder kans hebben op een succesvolle reanimatie dan patiënten die doordeweeks worden geholpen. Dit verschil werd deels toegeschreven aan de lagere personeelsbezetting en de beschikbaarheid van specialisten in het weekend.
Hoe gaan Nederlandse ziekenhuizen hiermee om?
Nederlandse ziekenhuizen zijn zich bewust van de risico’s van het weekendeffect en hebben maatregelen genomen om de zorg in het weekend te verbeteren. Enkele voorbeelden zijn:
1. Verbeterde personeelsplanning
Sommige ziekenhuizen zorgen ervoor dat er ook in het weekend voldoende ervaren artsen en verpleegkundigen beschikbaar zijn, vooral op afdelingen waar veel complicaties kunnen optreden, zoals de intensive care en chirurgie.
2. Focus op spoedeisende zorg
In het weekend ligt de nadruk in Nederlandse ziekenhuizen vaak op spoedeisende zorg, waardoor geplande operaties meestal worden vermeden. Dit kan het risico op complicaties bij geplande ingrepen verminderen, maar het betekent ook dat patiënten die op vrijdag worden geopereerd, soms minder aandacht krijgen dan nodig is.
3. Regionale samenwerking
Ziekenhuizen werken steeds vaker samen in regionale netwerken om de zorg in het weekend te verbeteren. Zo worden patiënten met complexe zorgvragen soms overgebracht naar een ziekenhuis met een hoger niveau van weekendzorg.