Bron: © Canva. Ontdek hier de gevolgen van zomertijd.
In de nacht van zaterdag 29 maart op zondag 30 maart 2025, om 02.00 uur, gaat de klok weer een uur vooruit. Dat betekent dat we officieel de zomertijd ingaan. De avonden zijn langer licht, maar de ochtenden blijven langer donker. Voor velen betekent dit ook: 1 uur minder slaap. Hoe zit dit precies en wat zijn de effecten op ons lichaam?
De invloed van zomertijd op ons ritme
Het verzetten van de klok kan tijdelijk ons slaapritme verstoren. Gelukkig heeft niet iedereen hier last van. Of je hier last van hebt, hangt vaak af van je bioritme. Ben jij iemand die ’s ochtends vroeg al fit is en graag vroeg opstaat? Dan ben je waarschijnlijk een ochtendmens. Avondmensen daarentegen voelen het tijdsverschil vaak sterker. Hun biologische klok loopt achter op het natuurlijke ritme, waardoor opstaan moeilijker wordt en ze overdag sneller afgeleid en moe zijn.
“Het uurtje later licht in de ochtend en langer licht in de avond vindt ons lijf niet fijn”, zegt slaapdeskundige Alexander van Daele. “Je hebt namelijk duisternis nodig om in slaap te vallen en licht om wakker te worden. De zomertijd bemoeilijkt dit en dat kan leiden tot slaaptekort.”
Wintertijd: beter voor de volksgezondheid?
Volgens recent onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) is de wintertijd beter voor de volksgezondheid dan de zomertijd. Een vaste standaardtijd, die overeenkomt met de wintertijd, sluit beter aan bij ons bioritme. Dit blijkt uit onderzoek naar slaapduur, slaapkwaliteit en algemene gezondheidsaspecten.
Aanhouden standaard tijd voor het hele jaar
Studies tonen aan dat de overgang naar zomertijd kan leiden tot kortere slaapduur en zelfs een toename van hartinfarcten. Deze directe effecten zouden verminderen bij een vaste tijdinstelling gedurende het hele jaar. Het belang van daglicht op het menselijk bioritme wordt benadrukt, waarbij het instellen van een tijd die aansluit op het natuurlijke dag- en nachtritme op aarde het beste is voor de volksgezondheid. Het RIVM pleit dan ook voor het aanhouden van de standaardtijd gedurende het hele jaar, of zelfs het instellen van de tijd rond de nulmeridiaan in Greenwich (Engeland) het hele jaar door, wat nog een uur vroeger is dan onze standaardtijd.
Vaste tijdsinstelling voor het hele jaar
De Europese Commissie heeft al in 2018 voorgesteld dat alle lidstaten een vaste tijdinstelling kiezen voor het hele jaar, om te stoppen met de halfjaarlijkse wisseling tussen standaardtijd en zomertijd. Het rapport van het RIVM draagt bij aan het vormen van een standpunt van het kabinet over de wintert- en zomertijd. Terwijl het debat voortduurt, benadrukt de wetenschap het belang van een consistente tijdinstelling die gunstig is voor het natuurlijke ritme van het menselijk lichaam en daarmee de volksgezondheid ten goede komt.
Ben jij een ochtend- of avondmens? Je biologische klok bepaalt het
De biologische klok speelt een cruciale rol bij het bepalen of je een ochtend- of avondmens bent. Deze klok wordt voornamelijk bepaald door de genen die je hebt geërfd, waarvan er ongeveer 351 betrokken zijn. Een belangrijke genetische factor is de circadiaanse cyclus, die wordt aangestuurd door je biologische klok en ongeveer een 24-uurs ritme volgt. Bij avondmensen is dit ritme bijna 25 uur. Daarom verschilt de nachtrust bij iedereen.
Ongeveer 20 tot 30 procent van de mensen is een avondmens, terwijl eenzelfde percentage een ochtendmens is. De rest valt daar ergens tussenin. Je kunt jezelf beschouwen als een avondmens als je vaak na middernacht gaat slapen en bij voorkeur rond 9, 10 of 11 uur ’s ochtends opstaat. Vind jij dat zonde van jouw dag? Ochtendliefhebbers staan graag rond 6 uur op en geven moeiteloos een ochtendpresentatie.
Ochtendmensen:
- Direct actief bij het wakker worden.
- Genoeg tijd voor ontbijt.
- Zelden depressief.
- Gelukkiger.
- Tijd slim indelen.
Avondmensen:
- De wekker meerdere keren laten afgaan.
- Onderweg of gehaast ontbijten.
- Creatief en impulsief.
- Een slechte chauffeur in de ochtend.
- Gezelligheidsdier in de avond en nacht.
De overgang naar zomertijd is vooral lastig voor avondmensen, die gedwongen worden eerder op te staan. Het kan tot wel 4 weken duren voordat ze gewend zijn aan de nieuwe tijd.
De tekst gaat onder de video verder >>
Kun je als avondmens veranderen in een ochtendmens?
Hoewel je je biologische klok niet fundamenteel kunt veranderen, is enige aanpassing wel mogelijk. Het is belangrijk om te onderzoeken of je je werkelijk een avondmens bent. Veel mensen nemen een bepaald slaappatroon aan door levensstijlkeuzes, niet puur door biologische neigingen. Je kunt met kleine stappen je slaapritme verschuiven.
- Licht als hulpmiddel: Gebruik lichttherapie in de ochtend om je wakker te maken en vermijd fel licht ’s avonds.
- Consistentie: Probeer ook in het weekend een regelmatig slaapritme aan te houden.
- Geleidelijke aanpassing: Verplaats je bedtijd en wektijd elke dag met kleine beetjes (bijvoorbeeld 15-30 minuten).
Tips voor een betere nachtrust tijdens zomertijd:
- Sta op tijd op, ook na de klokverzetting.
- Zorg voor een donkere slaapkamer en vermijd blauw licht voor het slapengaan.
- Hanteer een consistent slaapritme, ook als je normaal slecht slaapt.
- Zorg overdag voor voldoende beweging, en probeer in de ochtend te sporten.
- Voeding: Mijd zware maaltijden en cafeïne vlak voor het slapengaan.
- Ontspanning: Creëer een rustgevende bedtijdroutine.
Slimme apparaten voor een betere slaap:
Moeite met slapen door de zomertijd? Overweeg deze slimme apparaten:
- Philips Somneo Sleep & Wake-Up Light: Begeleidt je ademhaling en meet de slaapomgeving.
- Wake-Up Light Alarm Clock: Simuleert een zonsopgang.
- Aromatherapy Diffuser: Verspreidt rustgevende geuren.
- White Noise Machine: Creëert rustgevende achtergrondgeluiden.
- Somnox Slaaprobot: Synchroniseert je ademhaling voor een diepe slaap.
- Sleep Headphones: Spelen rustgevende geluiden af.
- Smart Mattress: Past zich automatisch aan voor optimale ondersteuning.
- Diffuser: Verhoogt de luchtvochtigheid en verspreidt ontspannende aroma’s.
- Boostiv Sleep & Focus: Helpt bij de aanmaak van melatonine en serotonine.
- Smart Sleep Tracker: Monitoren je slaappatroon, hartslag en bewegingen tijdens de nacht.
- Smart Pillow: past zich aan aan je slaappositie.
- Smart Sleep Mask: Blokkeert licht en dempt geluiden.
- Sleep Tracking App: Houdt uw slaappatroon bij.
- Smartwatch met Slaaptracking: Monitort slaapcycli.
Tip: bij sommige verzekeraars krijg je de Somnox slaaprobot vergoed. Check daarom goed je verzekeringsvoorwaarden!
De toekomst van zomer- en wintertijd
De Europese Commissie heeft in 2018 voorgesteld om de halfjaarlijkse klokverzetting af te schaffen, maar er is nog geen definitieve beslissing genomen. Voorlopig blijft de zomertijd dus van kracht. Het debat over de beste tijdsindeling gaat door, en wetenschappelijk bewijs over de gezondheidseffecten speelt een belangrijke rol. Er zijn dus duidelijke voor- en nadelen te noemen voor de zomer en wintertijd.
Bronnen:
RIVM, Rijksoverheid, Europese Commissie, MGEN en Fondation des Femmes, Pubmed