Bron: © Canva
Het lijkt wel alsof het nieuws tegenwoordig bestaat uit een eindeloze stroom van rampen, crises en drama’s. Van natuurrampen tot politieke chaos: de meeste nieuwsitems klinken allesbehalve positief. Waarom is dat eigenlijk zo? Is slecht nieuws nu eenmaal belangrijker dan goed nieuws? En kan het ook anders?
Ben je gelukkiger als je het nieuws nooit volgt? Is vanwege al het negatieve nieuws, geen gekke vraag.
Wat is nieuws eigenlijk?
De vraag “Wat is nieuws?” is eigenlijk best lastig te beantwoorden. Het woordenboek zegt simpelweg: “Bericht omtrent iets dat nog onbekend was.” Maar dat zegt natuurlijk niet zoveel. Ook ChatGPT heeft hier geen sluitend antwoord op. En als de AI-assistent zelfs geen oplossing heeft, dan is het écht een moeilijk vraagstuk.
Toch is er 1 belangrijk kenmerk: nieuws gaat meestal over uitzonderingen. Het zijn de dingen die niet elke dag gebeuren. Je hoort zelden: “Vandaag is er op de Kennemerstraatweg in Heiloo niets gebeurd, alles is rustig.” Het nieuws draait juist om de uitzonderingen – de dingen die anders zijn dan normaal.
Hoe kies je nou uit al die gebeurtenissen wat het nieuws is? Wel, dat ligt voor een groot deel aan de redactie. Verschillende media maken andere keuzes. De lezers van de Telegraaf willen waarschijnlijk andere verhalen dan die van de Volkskrant. Bij de NOS is het de taak van de eindredacteur om te bepalen wat de nieuwsitems van de dag zijn. “Wat heeft impact? Wat raakt een groot publiek?” wordt dan vaak besproken. De keuzes komen niet uit de lucht vallen, maar uit veel discussie en overweging.
Is het nieuws echt zo negatief?
Daar wordt het ingewikkeld. Natuurlijk zou je zeggen: “Ja, je leest vrijwel altijd over ongelukken, misdrijven en politieke chaos.” Maar als je echt naar de cijfers kijkt, is het niet zo eenvoudig.
Zo blijkt uit onderzoek van mediapsycholoog Micha Koster dat slecht nieuws inderdaad vaker voorkomt. In 2017 toonde een studie aan dat ‘slecht nieuws’ en ‘verbazing’ de 2 belangrijkste nieuwswaarden zijn. Vooral slecht nieuws lijkt bovenaan de agenda te staan.
De Nederlandse pers lijkt zelfs minder aandacht te besteden aan positieve termen zoals “succes” of “geslaagd”. Daartegenover staan woorden als “failliet” en “geflaakt”, die duidelijk meer in het nieuws opduiken. Dus, ja, je gevoel is juist: het nieuws is inderdaad vaak negatief.
NOS op 3 maakte hier een video over >>
Waarom trekt negatief nieuws zoveel aandacht?
Er zijn verschillende redenen waarom we als publiek meer geïnteresseerd zijn in slecht nieuws dan in goed nieuws.
- Ten eerste: slecht nieuws heeft meer “impact”. Het is een manier om aandacht te trekken en dingen op de agenda te zetten. Neem bijvoorbeeld het klimaat: een bericht over de klimaatcrisis heeft veel meer invloed dan een bericht over een geslaagde klimaatactie. Het motiveert mensen om actie te ondernemen of zich bewust te worden van de urgentie.
- Daarnaast wil slecht nieuws vaak waarschuwen. Denk aan de brandveiligheidsmaatregelen die vaak in brandnieuws zijn opgenomen. Hierin krijgen mensen niet alleen informatie over de brand, maar ook praktische tips die ze kunnen gebruiken om zichzelf te beschermen.
De rol van ons brein: Negativity bias
Er is ook een biologische verklaring: ons brein is simpelweg geprogrammeerd om meer aandacht te schenken aan negatief nieuws. Dit noemen wetenschappers de ‘negativity bias’. Het idee is dat we van nature geneigd zijn om bedreigingen of gevaar te herkennen om te kunnen overleven.
In de oertijd ging dit bijvoorbeeld over het spotten van een roofdier of het vermijden van een gevaarlijke situatie. Tegenwoordig gaat het misschien meer over inbraken in de buurt of verkeersongevallen. Hoe dan ook, we willen op de hoogte blijven van gevaar, zodat we voorbereid kunnen zijn.
Goed nieuws: is dat er dan ook?
Jazeker! Natuurlijk is er goed nieuws, al is het soms wat moeilijker te vinden. Veel journalisten streven naar een balans tussen positief en negatief nieuws, maar het lijkt soms alsof het laatste het meeste aandacht krijgt. En het is niet altijd gemakkelijk om positief nieuws aan de man te brengen.
Heb je ooit geprobeerd een artikel te schrijven met de titel “30 mensen gered na aardbeving”? Het klinkt misschien wat minderopvallend dan “30 mensen overleden bij aardbeving”. Positief nieuws trekt minder kijkers en krijgt daardoor minder ruimte.
Er zijn gelukkig wel steeds meer initiatieven die zich richten op goed nieuws. Er zijn Instagram-accounts en TikTok-kanalen die alleen maar positieve verhalen delen, zoals @nwsnwsnws. En media als NU.nl en Trouw hebben zelfs een speciale rubriek voor goed nieuws.
Lees ook: GoedNieuws Vandaag, nieuw nieuwsprogramma (helaas al gestopt in 2023).
Bekijk hier een positief nieuwskanaal >>
Wat kun je zelf doen?
Als nieuwsconsument kun je kiezen hoe je omgaat met het overvloedige negatieve nieuws. Het is makkelijk om je overweldigd te voelen door alle ellende die je dagelijks te zien krijgt. Er zijn manieren om ervoor te zorgen dat je niet wordt overspoeld. Volg bijvoorbeeld kanalen die zich richten op positief nieuws. Kies zelf wat je wilt volgen en wanneer je dat doet. Dit kan je helpen om een gezonder nieuws dieet te onderhouden en om een beter algoritme te krijgen, met als resultaat een gezelligere tijdlijn op je socials.
Daarnaast is het belangrijk om de constructieve journalistiek te omarmen. Dit houdt in dat je niet alleen het negatieve laat zien, maar ook mogelijke oplossingen of positieve vooruitzichten bespreekt. Het maakt het nieuws niet alleen minder deprimerend, maar biedt ook ruimte voor hoop en verandering.
Zoek de balans
Ja, nieuws heeft vaak een negatieve bijklank, maar dat betekent niet dat er geen goed nieuws te vinden is. Het draait om de balans. Als journalisten proberen meer constructieve en positieve berichten te brengen, kunnen ze niet alleen de “negativity bias” doorbreken, maar ook hun publiek een completer beeld van de wereld bieden.
Terwijl de journalistiek haar rol als waakhond van de samenleving vervult, kunnen wij als nieuwsconsumenten zelf bepalen hoeveel we van die “negatieve” informatie tot ons nemen – en welke positieve verhalen we juist willen delen.
Humor als tegenhanger?
Misschien is het ook tijd om humor wat vaker in het nieuws te brengen. Waarom niet een artikel over een politiek debat afsluiten met een grappige quote of een foto van een schattige kat die in een boom vastzit? Iedereen kan wel wat lachen gebruiken na het lezen van de zoveelste crisisrapportage.
Arjan Lubach maakt ook op een grappige manier het nieuws bekend >>
Bronnen:
Telegraaf, NOS, SBS, Volkskrant EO, ChatGPT, Vandale