Je koopt een telefoon, een wasmachine, een bank en denkt dat het een goede investering is waar je jaren plezier van zult hebben. Toch sta je vaak een paar jaar later alweer in de winkel voor een vervanging. Welkom in onze wegwerpmaatschappij.
Vroeger gingen spullen langer mee, lijkt het. Hoe komt het dat tegenwoordig vrijwel niets meer lijkt te zijn gemaakt om lang mee te gaan? En wat betekent dit voor jou als consument, voor je portemonnee en voor het milieu?
Wat gaat snel kapot
Laten we eens kijken naar de soorten producten waar we dit het meest bij merken.
- De lijst begint bij elektronica, zoals telefoons, laptops en tablets. Een smartphone kan al na een paar jaar verouderen door software-updates die het apparaat trager maken, of doordat de batterij snel leegloopt.
- Keukenapparatuur, zoals koffiezetapparaten en broodroosters, lijken vaak ook niet lang mee te gaan. De gebruiksintensiteit is de voornaamste factor die hierbij de levensduur beïnvloedt.
- Hetzelfde geldt voor witgoed, zoals wasmachines en drogers, waarvan de levensduur soms beperkt blijft tot 5 tot 10 jaar. Er komen steeds meer onbekende merken bij.
- Ook meubels en kleding vallen hieronder. Waar een bank vroeger vaak tientallen jaren meeging, zijn moderne meubels soms al na een paar jaar doorgezakt of uit elkaar gevallen.
- Kleding lijkt ook steeds minder lang mee te gaan, vooral door de opkomst van fast-fashion (goedkope kleding van mindere kwaliteit). Het zijn producten die al na een paar keer wassen hun kleur of vorm verliezen.
De tekst gaat onder de video verder >>
@omroepvpro Kijk ‘Tegenlicht: De wegwerpmaatschappij’ op vpro.nl/tegenlicht #duurzaamheid #documentaire #vpro
♬ origineel geluid – VPRO
Waarom gaan spullen minder lang mee?
Er zijn verschillende redenen waarom spullen tegenwoordig minder lang meegaan:
- Geplande veroudering: Dit is misschien wel de grootste boosdoener. Fabrikanten ontwerpen producten bewust zo dat ze niet te lang meegaan. Een klassiek voorbeeld is de gloeilamp, waarbij fabrikanten in de vorige eeuw afspraken om de levensduur te verkorten, zodat mensen sneller nieuwe lampen moesten kopen. In de elektronica-industrie komt dit ook voor: onderdelen kunnen moeilijk te vervangen zijn, of er worden updates uitgebracht die oude apparaten trager maken.
- Goedkopere materialen en productieprocessen: Om de kosten laag te houden, worden er vaak goedkopere materialen gebruikt, die minder duurzaam zijn. Ook wordt er steeds vaker gekozen voor snelle, goedkope productietechnieken die de kwaliteit niet ten goede komen.
- Modetrends en marketing: Bedrijven spelen in op trends en verleiden ons om telkens iets nieuws te kopen. In de mode-industrie wisselen trends zo snel dat we vaak nieuwe kleding kopen, zelfs als het oude nog prima in orde is. Bij elektronica zien we dat marketeers inspelen op de nieuwste snufjes, waardoor je huidige apparaat al snel ouderwets lijkt.
- Complexiteit van producten: Veel producten worden steeds complexer en bevatten meer technologie, zoals wasmachines met tientallen wasprogramma’s en sensoren. Meer technologie betekent meer kans op storingen, en reparatie kan lastig of duur zijn.
De tekst gaat onder het bericht verder >>
Dit is typische een stuk elektronica die past in de wegwerpmaatschappij. Het is een vervelend en moeilijk werkje 😟 Ik krijg er de riepedetiete van… pic.twitter.com/AyQvLn9cyK
— Professor & Nancy-AI V11.2 (@prolidica) October 27, 2024
Voordelen voor de consument
Laten we eerlijk zijn, de voortdurende vernieuwing heeft ook voordelen voor ons als consumenten. Voor een relatief lage prijs heb je nu al een hoop comfort en gemak in huis. Smartphones worden bijvoorbeeld steeds betaalbaarder en tegelijkertijd geavanceerder, met functies die een paar jaar geleden ondenkbaar waren.
Ook zorgt de massaproductie voor een ruim aanbod, waardoor je niet lang hoeft te wachten op nieuwe modellen en nieuwe versies.
Daarnaast geeft de snel veranderende markt je als consument ook mogelijkheden om te kiezen voor iets dat goed aansluit bij jouw behoeften. De keuze om bijvoorbeeld voor een basisversie of voor een luxe model te gaan, is tegenwoordig gemakkelijker te maken door de vele opties.
Nadelen voor de consument
Maar laten we eerlijk zijn: er kleven ook behoorlijk wat nadelen aan onze wegwerpmaatschappij.
- Ten eerste de kosten: als spullen snel kapotgaan of verouderen, moet je vaker iets nieuws kopen, en dat loopt op. Bovendien kan het frustrerend zijn als producten steeds sneller stuk gaan. Denk maar aan de telefoon die na 2 jaar al met moeite de dag doorkomt, of de wasmachine die niet meer te repareren valt vanwege een kapot onderdeel dat niet meer gemaakt wordt.
- Daarnaast is er de kwestie van gebruiksgemak. Het kost tijd en moeite om steeds weer nieuwe apparaten uit te zoeken, te kopen en in gebruik te nemen. Daarbij komt dat veel moderne producten een ingewikkelde gebruiksaanwijzing hebben, met allerlei technische functies die je misschien niet nodig hebt, maar die wel bijdragen aan een kortere levensduur en hogere kosten bij een defect.
Lees ook: waarom apparaten steeds moeilijker te repareren zijn.
Gevolgen voor het milieu
De wegwerpcultuur die hiermee gepaard gaat, heeft een aanzienlijke impact op het milieu. Elk product dat we kopen, vraagt grondstoffen en energie om te produceren. Bovendien wordt bij het maken van elektronica vaak gebruikgemaakt van zeldzame metalen, die moeilijk te recyclen zijn en schadelijk kunnen zijn voor het milieu. Wanneer een apparaat niet gerepareerd kan worden en op de afvalberg belandt, gaan deze kostbare materialen verloren, en moeten er nieuwe grondstoffen worden gewonnen om het volgende apparaat te produceren.
Daarnaast veroorzaakt de productie van al deze producten CO₂-uitstoot, wat bijdraagt aan klimaatverandering. De verwerking van afval van afgedankte spullen, vooral elektronica, is ook een groot probleem. Veel landen sturen hun elektronische afval naar ontwikkelingslanden, waar het vaak niet op een veilige manier verwerkt wordt, wat schadelijke gevolgen heeft voor mens en natuur.
Wat betekent dit voor duurzaamheid?
Het idee van duurzaamheid gaat uit van het minimaliseren van onze ecologische voetafdruk, en daarbij hoort ook het langer gebruikmaken van producten. Als we producten minder snel vervangen, sparen we grondstoffen, energie en uitstoot uit. Maar onze huidige consumptiemaatschappij lijkt daar juist tegenin te gaan: we blijven producten kopen die een korte levensduur hebben, en dat is niet bepaald duurzaam.
Tegelijkertijd is er steeds meer aandacht voor duurzaamheid, en merken beginnen zich langzaamaan aan te passen. Zo zien we dat er meer producten komen met een langere garantieperiode, en er wordt gewerkt aan duurzamere materialen en productiemethoden. Ook het recht op reparatie, waarbij consumenten het recht krijgen om hun eigen spullen te laten repareren, wint terrein. Dit kan helpen om producten langer bruikbaar te maken.
Wat kun je zelf doen tegen de wegwerpmaatschappij?
Er zijn een paar dingen die je kunt doen om hier als consument bewuster mee om te gaan:
- Kies voor kwaliteit: Als je een product aanschaft, kies dan voor kwaliteit boven kwantiteit. Misschien betaal je iets meer, maar je hebt er waarschijnlijk wel langer plezier van.
- Repareren in plaats van vervangen: Probeer kapotte spullen te laten repareren in plaats van ze meteen te vervangen. Er komen steeds meer reparatiewinkels, en online zijn ook veel handleidingen te vinden om zelf eenvoudige reparaties uit te voeren.
- Denk na voor je iets koopt: Is het echt nodig om elk jaar een nieuwe telefoon te kopen, of kan de oude nog een ronde mee? Door bewuster te kopen, verminder je niet alleen je eigen kosten, maar help je ook het milieu een handje.
- Kies voor duurzame merken: Er zijn steeds meer bedrijven die duurzame producten aanbieden met een langere levensduur en een lagere impact op het milieu. Vaak hebben deze merken ook gerecyclede materialen in hun assortiment en geven ze garantie op hun producten.
- Vraag om het recht op reparatie: Het recht op reparatie betekent dat bedrijven verplicht worden om onderdelen beschikbaar te stellen zodat je je producten kunt laten repareren in plaats van ze weg te gooien.
Kies bewust je spullen
De korte levensduur van producten lijkt onderdeel te zijn geworden van onze moderne consumptiemaatschappij. Het biedt voordelen zoals technologische vooruitgang en betaalbare prijzen, maar de nadelen wegen zwaar op voor zowel consumenten als het milieu.
Door als consument bewust te kiezen voor kwaliteit, reparaties en duurzame merken, kun je bijdragen aan een duurzamere wereld. Bedrijven moeten ook hun verantwoordelijkheid nemen, door producten te maken die langer meegaan en te zorgen voor repareerbaarheid.
Uiteindelijk ligt de keuze bij jou!