In een tijdperk waarin informatie overal om ons heen is, lijkt het vertrouwen in nepnieuws sterker dan ooit. Maar waarom geloven zoveel mensen in nepnieuws? Een diepgaande studie van University College London werpt licht op dit fenomeen en onthult enkele verrassende inzichten.
Gemotiveerd redeneren
Een van de belangrijkste redenen waarom mensen in nepnieuws geloven, is het concept van gemotiveerd redeneren. Dit houdt in dat mensen de waarheid van informatie vaak beoordelen op basis van hun eigen wensen en overtuigingen, in plaats van op objectieve feiten.
Michael Thaler, een onderzoeker die betrokken was bij de studie, legt uit: “Wanneer mensen niet zeker weten of nieuws waar is, bepalen ze vaak de waarheid ervan op basis van of ze willen dat het waar is.”
Politieke overtuigingen
De studie toonde aan dat politieke overtuigingen een grote rol spelen in hoe mensen nieuws beoordelen. Thaler voerde een experiment uit met 1300 Amerikanen met uiteenlopende politieke ideeën.
Onderzoek nepnieuws
De deelnemers werden gevraagd om feitelijke vragen te beantwoorden, zoals: “Met welk percentage steeg of daalde het moordcijfer in de VS tijdens Obama’s presidentschap?” De resultaten lieten zien dat Republikeinen meestal dachten dat het moordcijfer was gestegen, terwijl Democraten geloofden dat het was gedaald.
Invloed van nieuwe informatie
Na hun 1e antwoord kregen de respondenten nieuwe informatie die aangaf of hun oorspronkelijke antwoord te hoog of te laag was. Vervolgens moesten ze aangeven of ze dachten dat deze nieuwe informatie waar was.
Wat bleek: mensen waren 9 procent vaker geneigd om de 2e mededeling als waar te beschouwen als deze hun standpunt politiek extremer maakte, zelfs als het onwaarschijnlijk was dat dit nieuws klopte. Dit leidde ertoe dat Democraten het moordcijfer tijdens Obama’s presidentschap nog verder onderschatten, terwijl Republikeinen het juist verder overschatten.
Herhaling van een bericht maakt dat het nog sterker gelooft wordt. En de laatste jaren zien we veel hetzelfde nieuws (online) verschijnen, waardoor men sneller geneigd is om het voor waarheid aan te nemen.
Meer polarisatie
“De deelnemers vertrouwden meer op nepnieuws dat hun versterkte vooroordelen dan op ‘echt nieuws‘ dat hen dichter bij het juiste antwoord bracht. Zelfs wanneer er een financiële prikkel was om het juiste antwoord te geven,” zegt Thaler.
Dit betekent dat mensen nog extremere en gepolariseerde standpunten innemen als ze de kans krijgen. Wanneer mensen iets niet weten, zijn ze geneigd om nepnieuws als waar te beschouwen als het overeenkomt met hun eigen overtuigingen. En nog erger: ze worden extremer als bepaalde berichtgeving daar aanleiding toe geeft.
Polarisatie is het proces waarbij de verschillen tussen groepen mensen in de samenleving steeds groter en scherper worden. Dit kan leiden tot een situatie waarin mensen met verschillende meningen, overtuigingen of achtergronden steeds meer tegenover elkaar komen te staan. Dit vaak met weinig begrip of tolerantie voor elkaars standpunten.
Polarisatie kan zich voordoen op verschillende gebieden, zoals politiek, religie, etniciteit of sociale kwesties, en kan leiden tot spanningen en conflicten binnen de samenleving.
In Nederland is polarisatie zichtbaar op verschillende gebieden
- Politieke polarisatie: De opkomst van populistische partijen en verharding van het politieke debat leiden tot scherpere tegenstellingen. De opkomst van populistische partijen aan zowel de rechter- als de linkerzijde van het politieke spectrum heeft geleid tot scherpere tegenstellingen in de politiek. Partijen zoals de PVV en Forum voor Democratie aan de rechterkant en GroenLinks en de Partij voor de Dieren aan de linkerkant vertegenwoordigen vaak sterk uiteenlopende standpunten.
- Sociale polarisatie: Discussies over immigratie, klimaatverandering en COVID-19 zijn de meningen ook sterk over verdeeld.
- Media en informatie: Sociale media en soms ook traditionele media versterken polarisatie door informatie te presenteren die bestaande overtuigingen bevestigt. Lees ook: online haatreacties nemen toe.
- Culturele polarisatie: Debatten over nationale identiteit en culturele symbolen zoals Zwarte Piet leiden tot verdeeldheid.
Een breed scala aan onderwerpen
Thaler ontdekte dat dit fenomeen gold voor een breed scala aan politiek gevoelige onderwerpen, zoals immigratie, inkomensongelijkheid, criminaliteit, discriminatie, gender, klimaatverandering en wapenwetgeving. Dit gebeurde ongeacht geslacht, leeftijd, opleidingsniveau of religie.
De tekst gaat onder het bericht verder >>
Wat in Nederland nog steeds door sommigen gezien wordt als complot,wordt in het buitenland allang als de realiteit gezien…Zijn Nederlanders zo naïef en gevoelig geweest voor nepnieuws door hun eigen regering……? https://t.co/BGeN6mOPmq
— Frederik fluweel (@FrederikF1uweel) September 24, 2024
Trend
De studie van University College London laat zien hoe sterk en wijdverspreid het geloof in nepnieuws is. Het toont aan dat politieke overtuigingen en gemotiveerd redeneren bijdragen aan de verspreiding van nepnieuws en de polarisatie in de samenleving versterken. Ook in Nederland.
Om deze trend te keren, moeten mensen zich bewust worden van hun eigen vooroordelen en kritisch leren nadenken over de informatie die ze consumeren.
10 tips om nepnieuws te herkennen:
- Controleer de bron – Kijk of het een betrouwbare, bekende bron is met een goede reputatie.
- Lees verder dan de kop – Sensationele koppen kunnen misleidend zijn; lees het volledige artikel.
- Factcheck bij onafhankelijke bronnen – Gebruik factcheckers zoals PolitiFact, Snopes of Factcheck.org.
- Check de datum – Oude nieuwsberichten kunnen soms als nieuw worden gepresenteerd.
- Onderzoek de auteur – Is de auteur geloofwaardig? Zoek naar hun andere werk.
- Kijk naar de URL – Ongebruikelijke of imitatieve webadressen kunnen een teken zijn van nepnieuws.
- Let op emotionele reacties – Nepnieuws speelt vaak in op sterke emoties zoals woede of angst.
- Vergelijk met andere bronnen – Controleer of gerenommeerde media hetzelfde nieuws brengen.
- Beoordeel het bewijs – Zijn er feiten, cijfers of onderzoeken die het nieuws ondersteunen?
- Let op afbeeldingen en video’s – Gebruik tools zoals Google Reverse Image Search om te controleren of visuele content gemanipuleerd is.