Oud-minister Lodewijk Asscher wordt voorzitter van de commissie Joodse roofkunst. Deze benoeming is aangekondigd door het Centraal Joods Overleg in nauwe samenspraak met minister Bruins van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Asscher zal leiding geven aan een commissie die zich buigt over de toekomst van verweesde roofkunst in de Nederlandse Kunstbezit-collectie.
Deze collectie bestaat uit duizenden kunstvoorwerpen die door het naziregime tussen 1933 en 1945 vanuit Nederland zijn geroofd of onder dwang zijn aangekocht. Na de Tweede Wereldoorlog zijn deze voorwerpen door de geallieerden uit Duitsland teruggebracht en beheerd door de Nederlandse staat.
Beheer en teruggeven van kunstwerken
Een deel van de geroofde kunstwerken is na langdurige juridische procedures teruggegeven aan de rechtmatige eigenaren of hun erfgenamen. Anderzijds zijn kunstvoorwerpen die niet konden worden teruggegeven door de staat geveild. Het proces van kunstwerken teruggeven blijft een ingewikkeld, soms jarenlang durend proces, waarbij veel bureaucratische obstakels moeten worden overwonnen.
De tekst gaat onder het X-bericht verder >>
Bureau Herkomst Gezocht
In 1998 is het Bureau Herkomst Gezocht opgericht met als doel om de herkomst van alle 4700 kunstvoorwerpen in de NK-collectie vast te stellen. Door de jaren heen heeft dit geleid tot het teruggeven van enkele honderden werken. Toch blijft de herkomst van sommige werken onduidelijk, deze kunstwerken worden als ‘verweesd’ aangeduid. Mogelijk behoort een deel van deze verweesde kunstwerken tot gestolen Joods eigendom.
Opdrachten van de commissie
De commissie onder voorzitterschap van Asscher moet adviseren over de toekomst van deze verweesde roofkunst, inclusief de vraag welke partij de NK-collectie zou moeten beheren. De samenstelling van de commissie wordt binnen enkele weken bekendgemaakt en voor eind 2025 moeten de gevraagde adviezen klaar liggen.
Recentelijke ontwikkelingen
Recent hebben enkele musea hun eigen maatregelen genomen. Zo heeft het Stedelijk Museum een schilderij van Matisse teruggegeven aan de nazaten van een Joodse ondernemer. Tevens is een Kandinsky-schilderij dat in hetzelfde museum hing, verkocht voor 60 miljoen euro. Daarnaast zijn er meerdere pronkstukken van musea teruggegaan naar Joodse nabestaanden, zoals exemplaren van het Museum Boijmans die terug werden gegeven aan een Joodse familie.
De tekst gaat onder de video verder >>
Belang van de commissie Asscher
Lodewijk Asscher heeft benadrukt dat het voor hem een erezaak is om als voorzitter van deze commissie te dienen. Zijn benoeming is in samenspraak met minister Bruins en het Centraal Joods Overleg tot stand gekomen. Dit onderstreept de noodzaak om recht te doen aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en de kunstwerken zo goed mogelijk te beheren. In een eerder bezoek aan het depot van de NK-collectie met CJO-voorzitter Chanan Hertzberger, merkte Asscher op hoe beklemmend het is om naar kunstwerken te kijken die ooit een persoonlijk en emotioneel deel van iemands leven zijn geweest, maar waarvan de eigenaren door de nazi’s zijn vermoord.
Lees ook: Koning Willem-Alexander over openingsdag Holocaustmuseum.
Internationaal perspectief
De uitdagingen rond roofkunst beperken zich niet tot Nederland. Ook Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en het Verenigd Koninkrijk hebben restitutiecommissies die adviseren en samenwerken om kennis over nazi-roofkunst te delen. In 2017 hebben deze Europese restitutiecommissies de wens uitgesproken om nauwer samen te werken, wat heeft geleid tot de oprichting van het Netwerk Europese Restitutiecommissies. Door deze samenwerking kunnen landen van elkaar leren en wellicht effectiever omgaan met het complexe vraagstuk van roofkunst, een kwestie die tot op de dag van vandaag actueel blijft.
Bron: NOS. Foto: Jeroen Meuwsen/BSR Agency/Getty Images