Wist je dat maar liefst 1 op de 6 Nederlanders van 16 jaar en ouder moeite heeft met lezen, schrijven of rekenen? Dit betekent dat maar liefst 2,5 miljoen Nederlanders dagelijks worstelen met basisvaardigheden die voor velen van ons vanzelfsprekend zijn. Laaggeletterd zijn, is een probleem dat vaak onzichtbaar blijft, maar de impact ervan is enorm. Het heeft niet alleen gevolgen voor de mensen die ermee te maken hebben, maar ook voor de samenleving als geheel.
Ondanks dat er steeds meer aandacht voor is, blijft er nog een groot taboe rusten op dit onderwerp. Hier lees je wat je erover moet weten.
Week van de Alfabetisering: Het gesprek aangaan
In de Week van de Alfabetisering, die elk jaar in september wordt gehouden, wordt er extra aandacht gevraagd voor deze problematiek. Jan-Willem Heijkoop, persvoorlichter van de Stichting Lezen & Schrijven, legt het doel van die campagne uit: “We willen laaggeletterden aanmoedigen om openlijk over hun uitdagingen te spreken, maar ook de omgeving van laaggeletterden, zoals familieleden, collega’s, vrienden en buren, bewust maken van het probleem.”
Het is essentieel om de drempel voor laaggeletterden om hulp te zoeken te verlagen. Dat kan alleen als er ruimte is om over de uitdaging te praten, zonder schaamte.
Ga maar eens bij jezelf na, hoe zou het zijn om je eigen kind niet voor te kunnen lezen? Bekijk dat in deze video en lees daarna verder >>
Wat is laaggeletterdheid precies?
Laaggeletterdheid wordt vaak verward met analfabetisme, maar de 2 zijn niet hetzelfde. Een analfabeet kan helemaal niet lezen of schrijven, terwijl laaggeletterden deze basisvaardigheden wel beheersen, maar onvoldoende om volwaardig mee te doen in de samenleving. Het gaat vaak om mensen die moeite hebben met lezen, schrijven of rekenen op het niveau van het eind van het vmbo of mbo-2/3.
Mensen die laaggeletterd zijn, kunnen bijvoorbeeld moeite hebben met het invullen van formulieren, het lezen van straatnaamborden, solliciteren of het gebruik van digitale technologieën zoals smartphones en computers.
Taboe doorbreken: De schaamte over laaggeletterdheid
Er rust een groot taboe op laaggeletterdheid. Veel mensen die ermee worstelen, voelen zich schaamtevol en verbergen hun probleem. Dit heeft verschillende oorzaken:
1. Schaamte en stigma
De angst om beoordeeld te worden speelt een belangrijke rol. Laaggeletterden voelen zich vaak onmachtig om hun situatie te delen, uit vrees voor afwijzing of een negatieve reactie van anderen.
2. Sociale druk
Er is een sterk sociaal streven naar geletterdheid. In een wereld waar de nadruk ligt op educatie en prestaties, voelen veel mensen de druk om te voldoen aan deze normen, wat het moeilijk maakt om hun beperkte vaardigheden te erkennen.
3. Gebrek aan begrip
Vaak is er weinig begrip voor de uitdagingen van laaggeletterden. Mensen die van nature goed kunnen lezen en schrijven, begrijpen niet altijd hoe moeilijk het is om dagelijks met deze vaardigheden te worstelen. Dit leidt tot oordelen en gebrek aan empathie.
4. Negatieve zelfperceptie
Laaggeletterdheid kan leiden tot een laag zelfbeeld. Mensen die moeite hebben met lezen en schrijven, kunnen zich minderwaardig voelen ten opzichte van anderen, wat hun zelfvertrouwen aantast.
5. Beperkte toegang tot ondersteuning
Door schaamte of onwetendheid over de beschikbare hulpbronnen, zoeken veel laaggeletterden geen hulp. Dit zorgt ervoor dat ze vast blijven zitten in hun situatie.
6. Culturele factoren
In sommige culturen wordt laaggeletterdheid als een ernstige tekortkoming beschouwd, waardoor het nog moeilijker wordt om openlijk over deze problemen te praten.
Lees hier hoe het is om laaggeletterd te zijn. Begrijp jij de schaamte? De tekst gaar eronder verder >>
Laaggeletterdheid: Een maatschappelijk probleem
Laaggeletterdheid is niet alleen een persoonlijke kwestie, maar een maatschappelijk probleem. De maatschappelijke kosten van laaggeletterdheid zijn enorm. Volgens de Algemene Rekenkamer wordt de kosten van laaggeletterdheid geschat op 1,1 miljard euro. Dit komt voornamelijk door het verlies aan inkomstenbelasting, aangezien laaggeletterden vaak in lagere, minder goed betaalde banen werken, of zelfs langdurig werkloos zijn.
Daarnaast heeft laaggeletterdheid invloed op de gezondheid van mensen. Laaggeletterden hebben vaak meer moeite met het begrijpen van medische informatie, wat kan leiden tot verkeerde keuzes op het gebied van gezondheid en veiligheid. Ook hebben ze een verhoogd risico op ongelukken op de werkvloer door het niet kunnen lezen van veiligheidsinstructies.
De groeiende groep laaggeletterden
Het aantal laaggeletterden in Nederland groeit jaarlijks. De vergrijzing, migratie en het toenemende aantal jongeren met taalachterstanden dragen bij aan deze stijging. “Hoe ouder we worden, hoe meer onze vaardigheden afnemen”, zegt Heijkoop. Ouderen hebben vaak moeite met begrijpend lezen, en veel jongeren komen met een taalachterstand van school, wat hen in een verhoogd risico op laaggeletterdheid plaatst.
Inmiddels groeit de bewustwording rondom laaggeletterdheid, maar de oplossing is nog lang niet in zicht. Het is aan ons als samenleving om de barrières te doorbreken en ervoor te zorgen dat laaggeletterden de juiste ondersteuning krijgen. Of dit nu via bibliotheken, stichtingen, het bedrijfsleven of onderwijsinstellingen is, het is belangrijk dat we samen de handen ineenslaan om deze uitdaging aan te pakken.
Wat kun je doen?
Het doorbreken van het taboe begint bij jou. Als je merkt dat iemand moeite heeft met lezen, schrijven of rekenen, wees dan geduldig en help waar mogelijk. Er zijn talloze organisaties die laaggeletterden kunnen ondersteunen, zoals de Stichting Lezen & Schrijven, die specifieke programma’s aanbiedt om mensen te helpen hun basisvaardigheden te verbeteren. Door samen te werken, kunnen we de problemen van laaggeletterdheid verminderen en ervoor zorgen dat iedereen een kans krijgt om mee te doen in de maatschappij.
Foto: Canva