De 1 is er dol op, van de ander mag het vandaag nog worden afgeschaft: de Nederlandse monarchie. 1 ding is zeker: ons koningshuis is een belangrijk onderdeel van de Nederlandse geschiedenis. Er is in de loop der jaren wel aardig wat veranderd. Wat is het verschil tussen vroeger en nu?
Geschiedenis van de Nederlandse monarchie
Het lijkt misschien alsof de Nederlandse monarchie er altijd al is geweest, niets is minder waar: tot 1795 waren we de ‘Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden’. In deze republiek waren de zeven gewesten autonoom, behalve wanneer het op buitenlandse zaken en defensie aankwam. Onder Lodewijk Napoleon werd Nederland voor het eerst in een Koninkrijk. Dit duurde echter maar 4 jaar (1806 – 1810).
In 1813 herwon Nederland en werd de zoon van de laatste stadhouder, Willem Frederik, uitgeroepen tot soeverein vorst. De eerste Grondwet van de monarchie is in 1814 ingesteld. Een jaar later herenigde Willem Frederik de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden en riep zichzelf uit tot Koning van het ontstane Koninkrijk der Nederlanden: Koning Willem I. De Zuidelijke Nederlanden waren er echter al snel klaar mee en scheidden zich in 1830 weer af. In 1839 werden ze in het Verdrag van Londen erkend als het Nieuwe Koninkrijk België.
In 1890 brak voor Nederland het tijdperk van koninginnen aan: Wilhelmina, de dochter en tevens het enige kind van Willem III, volgde haar vader op en regeerde tot 1948. Ook zij kreeg een dochter: Juliana. Zij regeerde van 1948 tot 1980. En zij kreeg ook weer 4 dochters, waarvan de oudste Beatrix. Zij zat tot en met 2013 op de troon. Vooral aan de laatste 2 koninginnen zullen de meeste mensen nog veel herinneringen hebben.
Verschillen tussen het koningshuis vroeger en nu
Er is in al die jaren veel veranderd in de Nederlandse monarchie. Zo had het koningshuis vroeger een stuk meer politieke macht dan nu. Voor de 19e eeuw waren koningshuizen ook echt leiders van het land, tegenwoordig werkt dat niet meer zo. Al in 1848 werd vastgelegd dat de koning onschendbaar is en de ministers verantwoordelijk. Hoewel de koning volgens de Grondwet voorzitter van de Raad van State is, betreft dit enkel een symbolische en ceremoniële functie.
Van Koninginnedag naar Koningsdag
De oorsprong van koningsdag vinden we al in 1885, toen ter ere van de 5e verjaardag van prinses Wilhelmina ‘Prinsessedag’ werd georganiseerd. Dit was een initiatief van de liberale Nederlanders, die op deze manier eenheid in het land wilden creëren. In 1891, toen Wilhelmina Koningin was geworden, werd de 1e echte Koninginnedag gevierd. Jarenlang bleef het meer een kinderfeest. In 1902 werd het een echt volksfeest, toen men vierde dat Wilhelmina hersteld was van een ernstige ziekte. Onder Koningin Juliana werd Koninginnedag het feest zoals we het nu kennen. Zij verplaatste het feest naar haar verjaardag, op 30 april, en maakte het een vrije dag voor alle Nederlanders. Op die manier werd het een nationale feestdag die in het teken staat van saamhorigheid.
Koningin Beatrix liet het feest op 30 april staan uit respect voor haar moeder. Ook omdat het logischer was om het feest – dat vooral buiten plaatsvond – te vieren in het milde april, in plaats van op haar eigen verjaardag in december. Beatrix was de eerste koningin die tijdens Koninginnedag naar de mensen toeging, in plaats van ze naar haar te laten komen. Zo is het feest zoals we dat nu kennen geboren, waarbij de koninklijke familie elk jaar een andere gemeente bezoekt en daar deelneemt aan de festiviteiten. Inmiddels vieren we geen Koninginnedag meer, maar Koningsdag. Dit vindt plaats op 27 april, de verjaardag van huidige koning Willem-Alexander.
Privacyregels van de Koninklijke familie
Ook zijn met de jaren de privacyregels van de familie flink aangescherpt. Vroeger was er nog geen regelgeving rondom het delen van nieuws en foto’s over het Koninklijk Huis. In 1965 werd in het Koninklijk Besluit geregeld dat de Rijksvoorlichtingsdienst verantwoordelijk werd voor het beschermen van de persoonlijke levenssfeer van het Koninklijk Huis. Hierbij hoort bijvoorbeeld een mediacode waarin staat dat privéfoto’s van de Koninklijke familie niet gepubliceerd mogen worden. Deze code is niet bindend, maar het niet respecteren ervan kent wel consequenties. Zo worden enkel media die de persoonlijke levenssfeer van het Koninklijk Huis respecteren uitgenodigd voor (privé) mediamomenten van de familie.
Wat is jouw favoriete herinnering aan het koningshuis?
Bronnen: Koninklijkhuis.nl, Wikipedia. Foto: Nationaal Archief