Volgens het nieuwste rapport over ongelijkheid van Oxfam Novib is de extreme ongelijkheid in de wereld opnieuw toegenomen. In de afgelopen 3 jaar is het vermogen van de rijkste 1% van de wereldbevolking met 2,7 miljard dollar per dag toegenomen, terwijl 1 op de 10 mensen honger lijdt en het salaris van 1,7 miljard werknemers minder hard is gestegen dan de inflatie. Lees hier alles over de oorzaken en gevolgen van de groeiende kloof tussen arm en rijk.
Schokkend rapport over verschillen arm en rijk
De kloof tussen arm en rijk wordt wereldwijd steeds groter. Ondanks de economische groei die we de afgelopen jaren hebben gezien, blijft armoede een hardnekkig probleem en neemt de ongelijkheid toe. De coronacrisis heeft deze trend alleen maar versterkt. Dit laten cijfers zien van het rapport van Oxfam Novib. Het rapport is gepubliceerd bij de start van het World Economic Forum in Davos. Dit is een jaarlijkse bijeenkomst van regeringsleiders, internationale vertegenwoordigers en leiders van de grootste bedrijven ter wereld. De conclusie van het rapport luidt dat de extreme ongelijkheid alleen maar is toegenomen, 10 jaar nadat Oxfam Novib voor het eerst alarm sloeg in Davos.
63 procent van het nieuw verworven rijkdom komt terecht bij de extreem rijken, terwijl slechts 10 procent terechtkomt bij 90 procent van de wereldbevolking. In termen van geld betekent dit dat voor elke 1,7 miljoen dollar die een miljardair verdient, slechts 1 dollar overblijft voor 90 procent van de wereldbevolking. Het aantal miljardairs en hun vermogen is in de afgelopen 10 jaar verdubbeld.
Grootste ongelijkheid sinds de Tweede Wereldoorlog
In het afgelopen crisisjaar hebben 95 voedsel- en energiebedrijven hun winst meer dan verdubbeld, zo blijkt uit een rapport van Oxfam Novib. Van die winst, die in totaal 257 miljard dollar bedraagt, is maar liefst 84 procent uitgekeerd aan de vaak toch al rijke aandeelhouders. Volgens Oxfam Novib is de helft van de inflatie in landen als Australië, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk te wijten aan buitensporige bedrijfswinsten. De Wereldbank meldt dat het terugdringen van armoede en ongelijkheid door de pandemie waarschijnlijk de grootste sinds de Tweede Wereldoorlog is geweest. Mede door de lockdowns die werden ingesteld om de pandemie te bestrijden. Helaas gaat het terugbetalen van schulden in de minst ontwikkelde landen ten koste van onder meer gezondheidszorg en onderwijs. Hierdoor verloopt het terugdringen van armoede langzaam en verbetert de situatie de komende jaren waarschijnlijk niet.
Veel geld hebben is slecht voor de democratie
Esmé Berkhout, belastingexpert bij Oxfam Novib, stelt in het NOS Radio 1 Journaal dat armoede onze samenleving ondermijnt en dat er een sterke relatie bestaat tussen veel geld hebben en veel invloed hebben. Volgens haar komt elke euro die bij de rijkste 1 procent terecht komt, niet terecht bij de mensen die het veel harder nodig hebben. Dit houdt armoede in stand. Hoewel er wereldwijd veel draagvlak is voor het verhogen van de vermogensbelasting, wordt dit nog te weinig vertaald in concreet beleid, aldus Berkhout. In Nederland is de vermogensongelijkheid ook groot, met de rijkste 1 procent die een kwart van het gezamenlijke vermogen bezit en de allerrijksten die relatief minder belasting betalen. Er loopt wel een debat over het invoeren van een miljardairsbelasting in Nederland.
Het rapport stelt dat Nederland te lang heeft ontkend dat het een rol speelt als belastingparadijs, waardoor rijke individuen en multinationals de kans hebben gekregen om belasting te ontwijken en vermogen te verbergen. Hoewel er inmiddels stappen zijn gezet om dit aan te pakken, is het nog te vroeg om te spreken van succes.
Oxfam Novib doet een oproep aan regeringen wereldwijd om eenmalige solidariteitsbelastingen in te voeren en belasting te heffen op excessieve winsten die bedrijven maken tijdens crises. Naar de mening van de ngo moeten de belastingtarieven voor de rijksten zo hoog worden opgeschroefd dat de ongelijkheid aanzienlijk wordt verminderd.
Aantal werkende armen: stille armoede groeiend probleem
Er is een groeiend aantal werkende armen: mensen die ondanks hun werk niet rond kunnen komen. Door de energiecrisis en hoge inflatie komen steeds meer mensen financieel in de problemen. Toch blijft praten over leven in armoede een taboe. “Mensen durven niet te zeggen dat het niet goed gaat, omdat ze denken dat het aan henzelf ligt”, zegt Sandra Doevendans, stadsdeelbestuurder in Amsterdam-Nieuw West, in De Nieuws BV. “Vaak denken we bij armoede aan mensen met een minimaal inkomen, maar dat is niet meer zo. Het kan iedereen overkomen”, aldus Doevendans. Mensen die bijvoorbeeld een eigen bedrijf hebben en onder de middeninkomens vallen, kunnen steeds moeilijker rondkomen en belanden vaak in ‘stille armoede’.
Stille armoede verwijst naar het niet spreken over leven in armoede vanwege de schaamte die vaak gepaard gaat met armoede. “We hebben het idee dat alles maakbaar is, dus als je succes hebt, heb je dat aan jezelf te danken. Maar als het misgaat, is het ook jouw eigen schuld”, legt Doevendans uit. “Dat zit een beetje in onze cultuur. Daarom durven mensen ook niet te zeggen dat het niet goed gaat, omdat ze denken dat het aan henzelf ligt.” Wees altijd open over je financiële situatie. Het is niets om je voor te schamen en je bent absoluut niet de enige.
Waarom wordt de kloof tussen arm en rijk steeds groter?
Er zijn vele oorzaken van deze kloof. Denk aan het gebrek aan toegang tot onderwijs, ongelijke kansen op werk en belastingontwijking door grote bedrijven. Verder speelt het economisch systeem dat gericht is op groei en winstmaximalisatie, in plaats van op het welzijn van de samenleving als geheel, ook een grote rol.
1 van de belangrijkste gevolgen van deze kloof is dat armoede in stand wordt gehouden en zelfs wordt vergroot. Steeds meer werkenden hebben moeite om rond te komen en te voorzien in hun basisbehoeften, zoals huisvesting, voedsel en gezondheidszorg. Dat zelfs in ontwikkelde landen zoals Nederland er steeds meer mensen zijn die in armoede leven, is verontrustend. Nog verontrustender? Dat dit aantal nog steeds groeit.
Tegelijkertijd zien we dat de allerrijksten steeds rijker worden. Zij hebben toegang tot de beste opleidingen, banen en kansen, en kunnen hun vermogen vaak op allerlei manieren laten groeien. Vele grote bedrijven zagen hun winst tijdens de coronacrisis verdubbelen. Goed nieuws zou je denken, maar nee. Het grootste deel van deze winst wordt uitgekeerd aan de aandeelhouders en niet aan het personeel dat het werk verricht.
De gevolgen van de groeiende kloof tussen arm en rijk
Deze groeiende kloof tussen arm en rijk heeft vele gevolgen. Het vermindert de sociale cohesie en verzwakt de democratie. De allerrijksten krijgen steeds meer invloed en de belangen van de minder bedeelden worden steeds minder vertegenwoordigd. Het vergroot de gezondheidsverschillen tussen de verschillende lagen van de bevolking. Mensen met minder geld hebben minder toegang tot gezondheidszorg en een gezonde levensstijl. Grote, maar verontrustende gevolgen.
Hoe lossen we deze ongelijkheid tussen arm en rijk op?
- Inkomensherverdeling: door middel van belastingen en sociale uitkeringen vermindert de overheid de inkomensverschillen. Denk aan aan progressieve belastingen waarbij mensen met hogere inkomens meer belasting betalen dan mensen met lagere inkomens.
- Investeringen in onderwijs: door te investeren in onderwijs en training verbeteren mensen hun vaardigheden en kennis. Hierdoor hebben ze meer kansen op een goedbetaalde baan en een hoger inkomen.
- Minimumloon: een minimumloon kan ervoor zorgen dat werknemers niet onder een bepaald inkomen terechtkomen, waardoor de inkomenskloof kleiner wordt.
- Beperkingen op bonussen: bedrijven kunnen beperkingen opleggen aan bonussen en andere vergoedingen die aan topmanagers worden betaald. Hierdoor worden de inkomensverschillen tussen de top en de werknemers kleiner.
- Bevordering van ondernemerschap: het aanmoedigen van ondernemerschap stelt meer mensen in staat om hun eigen bedrijf te starten. Ze genereren hun eigen inkomen.
- Sociale voorzieningen: het bieden van sociale voorzieningen, zoals gezondheidszorg, huisvesting en voedselhulp. Dit helpt om mensen uit de armoede te halen en hun levensomstandigheden te verbeteren.
- Werken aan gelijke kansen: door discriminatie tegen te gaan en gelijke kansen te bevorderen. Zo wordt de inkomenskloof tussen verschillende groepen mensen verkleind. Denk aan het aannemen van een diversiteitbeleid en gelijke kansenbeleid.