Kanker symptomen, behandelingen en bijwerkingen

Kanker symptomen, bijwerkingen, behandelingen en overlevingskansen

Bron: © Canva

Kanker is een van de meest ingrijpende gezondheidsproblemen van deze tijd, met miljoenen mensen die wereldwijd worden geconfronteerd met de diagnose. Het begrijpen van de ziekte, de risicofactoren, de behandeling en de bijwerkingen is cruciaal voor zowel patiënten als hun naasten.

Veel mensen hebben met deze ziekte te maken (gehad) of kennen iemand die de ziekte heeft. Wij zien dit dan ook terug in de zoekopdrachten online.

Veelgestelde vragen over kanker

In dit uitgebreide artikel beantwoorden we de belangrijkste vragen over kanker, zoals hoe je het kunt herkennen, wat de overlevingskansen zijn, en hoe je veilig omgaat met behandelingen.

We bieden inzicht in een aantal kankersoorten, met specifieke aandacht voor prostaatkanker en borstkanker, en delen nuttige informatie over bijwerkingen van behandelingen zoals chemotherapie.

Wat is kanker?

Kanker is een verzamelnaam voor meer dan 100 verschillende ziekten die zich ontwikkelen wanneer cellen in het lichaam ongecontroleerd beginnen te delen en te groeien. Dit leidt vaak tot tumoren die zich kunnen verspreiden naar andere delen van het lichaam (metastase).

Definitie van kanker: kwaadaardige tumor

Kanker is een ziekte die wordt veroorzaakt door een kwaadaardige tumor in het lichaam. Een kwaadaardige tumor is een gezwel dat bestaat uit kankercellen die sneller groeien dan gezonde cellen. Deze kankercellen hebben de neiging om zich ongecontroleerd te delen en kunnen zich verspreiden naar andere delen van het lichaam, wat bekend staat als uitzaaiingen.

Dit proces maakt kanker een bijzonder gevaarlijke ziekte, omdat het niet beperkt blijft tot één plek maar andere organen en weefsels kan aantasten. Het begrijpen van de aard van kwaadaardige tumoren is essentieel voor het herkennen en behandelen van kanker.

Soorten kanker

Er zijn veel verschillende soorten kanker, afhankelijk van het type cel waar de ziekte begint, zoals borstkanker, prostaatkanker, longkanker en darmkanker.

Wat is een voorstadium?

Een voorstadium is een fase waarin abnormale of onrustige cellen aanwezig zijn die nog geen kanker vormen, maar wel het risico met zich meebrengen om zich tot kanker te ontwikkelen. Infecties zoals het humaan papillomavirus kunnen bijdragen aan het ontstaan van deze voorstadia.

Hoe ontstaat kanker?

Kanker ontstaat door afwijkingen in bepaalde genen die een cruciale rol spelen bij de groei en deling van cellen. Deze genetische afwijkingen kunnen leiden tot ongecontroleerde celdeling, wat uiteindelijk resulteert in de vorming van een tumor.

1. Risicofactoren

Risicofactoren zoals roken, overmatig alcoholgebruik, en blootstelling aan schadelijke stoffen kunnen de kans op kanker vergroten.

2. Erfelijke aanleg en genmutaties

Het is belangrijk om te weten dat niet alle genetische afwijkingen erfelijk zijn; sommige ontstaan door externe invloeden of simpelweg door veroudering.

Sommige mensen hebben een erfelijke aanleg voor kanker, wat betekent dat ze een genetische mutatie hebben geërfd van hun ouders die hun risico op bepaalde soorten kanker verhoogt. Deze mutaties kunnen de kans op het ontwikkelen van kanker aanzienlijk vergroten.

Naast erfelijke factoren kunnen genmutaties ook optreden door milieu-invloeden zoals blootstelling aan straling of chemische stoffen. Het is belangrijk om je bewust te zijn van je familiegeschiedenis en, indien nodig, genetische tests te overwegen om je risico beter te begrijpen.

3. Chemische invloeden en straling

Chemische stoffen en straling zijn bekende risicofactoren die kanker kunnen veroorzaken. Bepaalde chemicaliën kunnen mutaties in het DNA opwekken, wat kan leiden tot de ontwikkeling van kanker.

Straling, zoals ioniserende stralen (bijvoorbeeld X-stralen en gammastralen), kan het DNA in cellen beschadigen en mutaties veroorzaken die kanker kunnen initiëren. Het vermijden van overmatige blootstelling aan deze risicofactoren kan helpen om het risico op kanker te verminderen.

4. Andere mogelijke oorzaken

Naast erfelijke aanleg, genmutaties, chemische invloeden en straling zijn er nog andere factoren die kanker kunnen veroorzaken. Virussen zoals het humaan papillomavirus (HPV) zijn bekend om hun rol in het veroorzaken van bepaalde kankers, zoals baarmoederhalskanker.

Bacteriën zoals Helicobacter pylori kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van kanker, met name maagkanker. Daarnaast kunnen geslachtshormonen zoals oestrogeen een rol spelen bij het ontstaan van bepaalde kankers, zoals borstkanker.

Het begrijpen van deze diverse oorzaken kan helpen bij het nemen van preventieve maatregelen en het vroegtijdig opsporen van kanker.

Wat is de kans op kanker?

De kans op kanker varieert afhankelijk van verschillende factoren, zoals leeftijd, geslacht, genetische aanleg, levensstijl en omgevingsfactoren.

In Nederland wordt geschat dat ongeveer 1 op de 3 mensen in hun leven kanker zal ontwikkelen.
De kans op kanker neemt vaak toe met de leeftijd, vooral na 50 jaar.

Dankzij verbeterde behandelingen overleven mensen met kanker langer en daalt het risico om aan kanker te overlijden jaar na jaar.

Levensstijlkeuzes, zoals roken, overmatig alcoholgebruik, slechte voeding en gebrek aan lichaamsbeweging, kunnen de kans op bepaalde kankers vergroten.
Daarnaast spelen erfelijke factoren een rol; mensen met een familiegeschiedenis van kanker hebben mogelijk een verhoogd risico.
Het is belangrijk te benadrukken dat preventieve maatregelen, zoals gezonde voeding, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van risicovolle gedragingen, de kans op kanker aanzienlijk kunnen verlagen.

Meest voorkomende soorten kanker

1. Prostaatkanker bij mannen

Prostaatkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker bij mannen, vooral na de leeftijd van 50 jaar. Het begint meestal in de prostaat, een klier die deel uitmaakt van het mannelijke voortplantingssysteem.

Symptomen kunnen variëren van pijnlijke urinelozingen tot bloed in de urine, maar in de vroege stadia kunnen er ook helemaal geen symptomen zijn. Wat er gebeurt in het lichaam is dat de cellen in de prostaat ongecontroleerd beginnen te groeien en zich kunnen verspreiden naar andere delen van het lichaam. Regelmatige controles zijn daarom van groot belang voor vroege opsporing.

2. Borstkanker bij vrouwen

Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen, hoewel het ook bij mannen kan voorkomen, zij het zeldzamer. Het ontstaat meestal in de cellen van de melkklieren of melkkanalen in de borst.

Symptomen kunnen onder andere een verdikking of knobbeltje in de borst, veranderingen in de huid of de tepel, en ongewone pijn of afscheiding zijn. Vroege detectie via zelfonderzoek, mammografie of andere screeningsmethoden is cruciaal voor een betere prognose. De behandeling varieert afhankelijk van het stadium en type borstkanker en kan chirurgie, chemotherapie, bestraling en/of hormoontherapie omvatten.

11 zeldzame vormen kanker

Hier zijn enkele voorbeelden van zeldzame vormen van kanker:

Borstkanker bij mannen (zeldzaam, maar mogelijk)
Chondrosarcoom (kanker van het kraakbeen)
Hepatoblastoom (leverkanker bij kinderen)
Mesenchymale tumoren (tumoren van bindweefsel en vet)
Maligne mesothelioom (kanker van het longvlies of buikvlies)
Neuroblastoom (kanker die begint in het zenuwweefsel bij kinderen)
Paraganglioom (tumoren van het zenuwstelsel)
Peniskanker (zeer zeldzaam)
Sarcoom (kanker van de zachte weefsels, zoals spieren, vet, en bloedvaten)
Kanker van de speekselklieren (zeldzaam, maar kan op elke leeftijd voorkomen)
Wortelkanker (kanker van het beenmerg of lymfestelsel, zeldzaam bij volwassenen)

Deze vormen van kanker worden vaak aangeduid als zeldzame kanker, wat betekent dat ze minder vaak voorkomen dan de meer gangbare vormen zoals borst-, long- of darmkanker. Toch kunnen ze zeer ernstig zijn en vereisen ze vaak gespecialiseerde behandelingen.

Erfelijke aanleg kanker

Erfelijke aanleg speelt een belangrijke rol bij het ontwikkelen van sommige vormen van kanker.

Ongeveer 5 tot 10% van alle kankergevallen zijn het gevolg van een erfelijke genetische mutatie. Dit betekent dat bepaalde kankersoorten, zoals borst-, eierstok- en darmkanker, vaker voorkomen bij mensen wiens naasten de ziekte hebben gehad. Genetische tests kunnen helpen bij het identificeren van erfelijke risico’s, vooral als er meerdere gevallen van dezelfde kanker in een familie zijn.

Veranderingen in het erfelijk materiaal (DNA) kunnen leiden tot een ontregeling van de celdeling, wat kan resulteren in de ontwikkeling van tumoren en uiteindelijk kanker. Het kennen van je erfelijke risico kan je helpen bij het nemen van preventieve maatregelen, zoals vroege screenings of veranderingen in levensstijl, om de kans op kanker te verkleinen.

Hoe weet je of je kanker hebt?

Het is soms moeilijk om kanker in de vroege stadia te herkennen, aangezien veel vormen geen duidelijke symptomen vertonen. Toch zijn er enkele waarschuwingssignalen die je niet moet negeren, zoals: beschadigde cellen kunnen leiden tot mutaties en een verhoogd risico op kanker, vooral bij intensieve blootstelling aan ioniserende straling.

Onverklaarbaar gewichtsverlies
Aanhoudende vermoeidheid
Veranderingen in de huid, zoals nieuwe moedervlekken
Pijn die niet verdwijnt
Bloed in de ontlasting of urine

Wat zijn de overlevingskansen bij kanker?

De overlevingskansen bij kanker variëren sterk afhankelijk van het type kanker en hoe ver het zich heeft verspreid. Algemeen geldt dat vroegtijdige detectie de overlevingskansen aanzienlijk vergroot. Uitzaaien, of metastasering, kan de overlevingskansen drastisch verlagen, omdat kwaadaardige tumorcellen zich naar andere delen van het lichaam verspreiden.

Bijvoorbeeld:

Prostaatkanker: Bij vroege detectie is de 5-jaarsoverleving ongeveer 99%.
Borstkanker: Bij vroegtijdige diagnose kan de 5-jaarsoverleving tot 90% oplopen.
Longkanker: De overleving is lager, maar het percentage kan stijgen met gerichte behandelingen en vroegtijdige opsporing.

Voor een gedetailleerdere beoordeling van overlevingskansen is het belangrijk om de specifieke situatie en het type kanker met een arts te bespreken.

Goed om te weten: De overlevingskansen variëren sterk en zijn afhankelijk van het type kanker, het stadium van de ziekte en persoonlijke factoren zoals leeftijd, gezondheid en genetische aanleg.

Belangrijke vragen voor je arts over kanker

Wanneer je met een arts spreekt over kanker, is het essentieel om goed voorbereid te zijn. Stel vragen zoals:

Wat voor type kanker heb ik en in welk stadium bevindt het zich?
Wat zijn de behandelingsopties en wat zijn de risico’s van deze behandelingen? Een voorbeeld hiervan is de MEN2-mutatie, waarbij preventieve maatregelen al op jonge leeftijd worden getroffen om kanker te voorkomen.
Hoeveel kans is er dat de kanker terugkomt?
Wat zijn de bijwerkingen van de voorgestelde behandelingen?
Hoe kan ik mijn kwaliteit van leven behouden tijdens de behandeling?

Bijwerkingen van kankerbehandeling en advies

Behandelingen zoals chemotherapie en bestraling kunnen verschillende bijwerkingen veroorzaken. Het is belangrijk om goed voorbereid te zijn op de mogelijke effecten, zoals haaruitval, vermoeidheid en maag-darmklachten. x

Hieronder volgt een kort overzicht van veelvoorkomende bijwerkingen:

Haaruitval: Chemotherapie kan ervoor zorgen dat haar volledig of gedeeltelijk uitvalt. Het haar groeit meestal terug na de behandeling, maar het kan anders zijn dan voorheen.
Extreme vermagering: Samen met andere klachten zoals extreme moeheid en gebrek aan eetlust, zijn belangrijke signalen om kanker te herkennen.
Vermoeidheid: Een veelvoorkomende bijwerking is extreme vermoeidheid, die niet altijd verlicht wordt door rust.
Maag-darmklachten: Misselijkheid en overgeven kunnen optreden, maar met de juiste zorg kan dit vaak beheerst worden.

Veilig omgaan met excreta tijdens chemotherapie

Chemotherapie kan schadelijke stoffen via excreta (urine, ontlasting, zweet) uit je lichaam verwijderen. Deze stoffen kunnen gevaarlijk zijn voor zowel de patiënt als de naasten. Beschermende maatregelen zijn belangrijk:

Was je handen goed en regelmatig na contact met excreta.
Vermijd direct contact met urine, ontlasting of ander uitscheidingsmateriaal.
Chemotherapie kan ook andere weefsels aantasten, wat extra voorzichtigheid vereist bij het omgaan met uitscheidingsmateriaal.
Zorg voor een goede hygiëne, vooral in de periodes vlak na de behandeling.

Risico’s van bijwerkingen zoals lever- en nierproblemen

De behandelingen kunnen invloed hebben op organen zoals de lever en nieren. Bijwerkingen zoals vermoeidheid, geelzucht, of verminderde nierfunctie kunnen optreden. Het is belangrijk om goed te communiceren met je arts over alle veranderingen in je gezondheid tijdens de behandeling.

Leverproblemen: Een verminderde leverfunctie kan optreden, wat mogelijk gevolgen heeft voor het verloop van de behandeling.
Nierproblemen: Chemotherapie kan de nieren belasten, wat zich kan uiten in vochtretentie of verminderde urineproductie. Bij patiënten met nierkanker kunnen specifieke behandelingen zoals sunitinib en everolimus extra risico’s met zich meebrengen, gezien de diversiteit aan doelgerichte therapieën.

Extra advies voor patiënten met verminderde eetlust of misselijkheid

Het kan moeilijk zijn om voldoende voedsel binnen te krijgen tijdens kankerbehandeling, vooral als je last hebt van misselijkheid of een verminderde eetlust.

Hier zijn enkele tips:

Eet kleinere maaltijden verspreid over de dag.
Drink veel, vooral als je moeite hebt met eten. Een goede hydratatie is essentieel voor je herstel en helpt je lichaam te ondersteunen tijdens de behandeling.
Kies energierijke voeding, zoals smoothies of vloeibare maaltijden, om je energie op peil te houden.

Tot slot

Kanker is een complexe ziekte die vele facetten heeft. Van vroege opsporing en het stellen van de juiste vragen aan je arts, tot het omgaan met bijwerkingen van behandelingen – kennis is essentieel.

Door goed geïnformeerd te blijven en samen te werken met je zorgverleners, kun je de best mogelijke zorg krijgen en je kwaliteit van leven behouden tijdens je behandeling. Een relatief nieuwe en effectieve optie binnen de oncologie is immunotherapie, waarbij behandelingen zoals nivolumab de afweer van het lichaam versterken om kankercellen aan te pakken.

Kanker is een moeilijke strijd, maar met de juiste kennis en ondersteuning kun je beter voorbereid zijn op wat komen gaat.

Lees ook onze gepubliceerde (nieuws)artikelen over kanker:

Let op: Startpagina geeft geen medisch advies. Raadpleeg bij klachten of persoonlijke vragen/diagnose altijd een arts.

Bronnen

De inhoud is afgeleid van veelgebruikte medische kennis over kanker, kankerbehandeling, risicofactoren en overleving, die algemeen beschikbaar zijn via betrouwbare bronnen zoals:

KWF Kankerbestrijding – Informatie over verschillende soorten kanker en preventie.
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) – Publicaties over het risico op kanker in Nederland.
Nederlandse Vereniging voor Oncologie (NVCO) – Richtlijnen en informatie over kankerbehandeling.
American Cancer Society (ACS) – Een uitgebreide bron voor kankerinformatie, inclusief statistieken over het voorkomen en risico van kanker.
Nationaal Kompas Volksgezondheid (RIVM) – Feiten over kanker in Nederland, inclusief cijfers over de kans op kanker.
Amsterdam UMC – Een Nederlandse studie uitgevoerd door gynaecologen van het Amsterdam UMC toont aan dat jonge vrouwen met baarmoederhalskanker vaak niet gevaccineerd zijn met het HPV-vaccin, wat de noodzaak van vaccinatie benadrukt.