We eten het op brood, bakken erin en maken er de lekkerste zoete gerechten mee. Er is geen land waar meer boter gesmeerd wordt dan in Nederland. Wat is boter eigenlijk? Is het gezond, wat voor soorten zijn er en wat is het verschil tussen boter en margarine? In dit artikel lees je alles over het smeerbare goud.
Boter: Nederlanders zijn er dol op
Zit je nu een boterham te eten? Dan is de kans redelijk groot dat hier een laagje (room)boter op zit. Nederlanders zijn dol op boter. Het is voor velen ook een standaard ritueel: boter op je boterham. Je eet gewoon niet zonder. Net als een patatje zonder mayonaise, nietwaar?
Steeds meer mensen zijn boter gaan gebruiken en daarom is boter een belangrijk exportproduct van Nederland geworden. In 2016 werd er voor 713 miljoen euro aan roomboter en 550 miljoen margarine geëxporteerd. Niets voor niets wordt boter dan ook wel smeerbaar goud genoemd. Nederland verdient er tonnen mee!
Wat is boter precies?
Boter of roomboter is de gekarnde room van melk. Karnen is het proces waarbij verzuurde room in beweging wordt gebracht waardoor het vet in het room breekt. Deze vetdeeltjes klonteren samen en worden gescheiden. Van deze substantie wordt uiteindelijk boter bereid. Best een ingewikkeld proces! Daarom is de productnaam ‘boter’ beschermd. Pas als er ten minste 80% melkvet in een product zit, mag het de naam boter dragen. Om deze reden mag de Amerikaanse peanut butter niet worden verkocht als pindaboter, maar als pindakaas. Hetzelfde geldt voor margarine, hier zit niet eens melkvet in! Toch wordt er, als er over margarine gesproken wordt, altijd gepraat over boter. Onterecht!
Wat is het verschil tussen boter en margarine?
Margarine en boter zijn 2 totaal verschillende producten. Best gek, als je bedenkt dat ze op dezelfde manier worden gebruikt. Daarnaast lijken de producten ook nog eens erg op elkaar. Ze zijn wit, smeerbaar en zitten in een pakje. Wat is dan het verschil? Boter wordt van room gemaakt, vandaar dat het de naam roomboter draagt. Boter is een zuivelproduct en bevat veel verzadigde vetten. Margarine is daarentegen een mengsel van plantaardige oliën en vetten. Om deze reden adviseert het Voedingscentrum om margarine te kopen in de supermarkt en roomboter te laten staan. Margarine bevat 40% minder vet!
Wat voor soorten boter zijn er allemaal?
1. Margarine
Margarine is een mengsel van dierlijke of plantaardige vetten, zoals koolzaadolie, lijnzaadolie of zonnebloemolie. Deze botersoort bevat vrij veel water, waardoor het vetgehalte veel lager is dan roomboter. Omdat vet en water niet mengen, worden er aan margarine vrij veel emulgatoren toegevoegd, zodat het toch een smeerbaar goedje wordt. Daarnaast worden er ook nog eens veel andere ingrediënten toegevoegd voor de kleur, smaak en houdbaarheid van het product. Je kunt wel zeggen dat het een flink bewerkt product is. Hierdoor heeft je lichaam meer moeite met het verwerken ervan. Bewerkelijke producten, maar wel diervriendelijk.
2. Vegan margarine
Duurzaamheid – en daarmee ook diervriendelijkheid – is belangrijker dan ooit. Daarom zijn er steeds meer margarines op de markt die vegan zijn. Boter zelf is namelijk niet vegan, omdat het gemaakt wordt van melk. In vegan varianten wordt er in plaats van melk gebruik gemaakt van plantaardige alternatieven. Hierdoor smaakt vegan boter ietsje anders dan de boter die je waarschijnlijk gewend bent, maar het went snel. Wil je liever helemaal geen (vegan) boter gebruiken? Dan is kokosolie, hummus of olijfolie een goed alternatief.
3. Eat Plants boter
Palmolie is een plantaardig alternatief voor melk en wordt daarom veel in margarine gebruikt. Op dit moment wordt 81% van alle palmolie niet duurzaam geproduceerd. Hierdoor worden er ontzettend veel bomen gekapt in tropische regenwouden. Daarom is de ‘Eat Plants boter’ van Flower Farm palmolievrij. Door gebruik te maken van shea boter, een volledig plantaardig alternatief, is er al 200.000 kilo palmolie bespaard en 550.000 vierkante meter palmolie-plantage bespaard.
4. Halvarine
Halvarine is eigenlijk hetzelfde als margarine, maar dan met veel minder vet. Deze botersoort bestaat voor zo’n veertig procent uit vet, de helft minder dan boter en margarine. Vandaar de naam, halvarine (lijkt op helft).
5. Roomboter
Roomboter is dan wel de vetste en duurste boter, maar wel het lekkerst. We kunnen er niet omheen, roomboter heeft een vetpercentage van ruim 85%. Daarnaast is de milieubelasting op dit product relatief hoog, omdat er veel melk voor nodig is. Dit neemt niet weg dat roomboter nog steeds erg geliefd is. Het grote voordeel is dat roomboter een onbewerkt product is. Roomboter is de enige boter waar géén zoetstoffen, suiker of andere toevoegingen in zitten. Het is daarom goed om regelmatig roomboter te eten, maar eet het met mate om een te hoog cholesterol te voorkomen.
TIP: liefhebber van roomboter in een botervlootje op de aanrecht? Kies dan voor grasboter. Dit is gemaakt van de melk van koeien die in het weiland hebben staan grazen.
Is boter op je brood gezond?
En dan de hamvraag: is boter op je brood gezond? Ja én nee. Het hangt er vooral vanaf wat voor soort (en hoeveel!) boter je op je brood smeert. Een klein laagje op je brood wordt zelfs aangeraden, omdat boter veel belangrijke in vet oplosbare vitamines bevat. Zowel roomboter als margarine en halvarine bevatten vitamine A, D en E. In roomboter zit nauwelijks vitamine D, als je voor roomboter kiest, zorg dan dat je voldoende vitamine D binnenkrijgt uit andere voedingsmiddelen.
Lees ook: