Een onderzoek van de Amerikaanse organisatie Claims Conference geeft aan dat het slecht is gesteld met de kennis van jonge Nederlanders over de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Voor het onderzoek werden in december interviews gehouden met 2.000 Nederlandse volwassenen van 18 jaar en ouder. Lees in dit artikel hoe dat precies zit.
Nederland scoort hoger op holocaustontkenning
Uit het onderzoek in opdracht van de in New York gevestigde Claims Conference, die strijdt voor herstelbetalingen, blijkt dat het aantal respondenten dat gelooft dat de Holocaust een mythe is, hoger is dan in 1 van de andere 5 eerder onderzochte landen (Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Oostenrijk en Canada). In de enquête geeft 23% van de volwassenen jonger dan 40 jaar en 12% van het totale aantal respondenten aan dat ze geloven dat de Holocaust een mythe is. Of dat het aantal joden dat is vermoord sterk overdreven is.
Reactie Dilan Yesilgöz-Zegerius
“Dit is niet alleen ronduit schokkend, het is ook zeer ernstig”, schrijft de Nederlandse minister van Justitie Dilan Yesilgöz-Zegerius op Twitter. “Bijna een kwart van de Nederlanders geboren na 1980 vindt dat de Holocaust een ‘mythe’ is of dat het ‘zwaar overdreven’ is. Als samenleving hebben we veel werk te doen. En snel ook.”
Eigen Geschiedenis
Uit de enquête blijkt ook dat 54% van alle respondenten – en 59% van degenen jonger dan 40 jaar – niet weet dat 6 miljoen Joden in de Holocaust zijn vermoord. Zo’n 29 procent gelooft dat het cijfer 2 miljoen of minder is. “Het is verschrikkelijk”, zegt auteur Max Arpels Lezer, een Nederlandse overlevende wiens moeder in Auschwitz is vermoord. “Ze zouden hun eigen nationale geschiedenis moeten kennen – dat zoveel Joodse mensen werden vermoord tijdens de Holocaust. Ik vind het een schande.”
Gedurende de Duitse bezetting zijn ongeveer 107.000 Joodse Nederlanders en Joodse vluchtelingen weggevoerd en zijn er 102.000 in de Holocaust vermoord of door ziekte en uitputting om het leven gekomen. De meesten werden vermoord, in vernietigingskampen vergast, doodgemarteld, verhongerd of op andere wijze om het leven gebracht. Ondanks deze grimmige geschiedenis noemt 53% van de ondervraagden Nederland niet als land waar de Holocaust plaatsvond. Slechts 22% van alle respondenten kon Westerbork identificeren, een doorgangskamp in Oost-Nederland waar Joden, onder wie Anne Frank, naartoe werden gestuurd voordat ze werden gedeporteerd. Het kamp is nu een museum en herdenkingsplaats.
Anne Frank
Uit het onderzoek blijkt dat 60% van de respondenten het Anne Frank Huis museum in Amsterdam niet bezocht heeft. Anne, haar zus Margot, haar ouders en 4 andere Joden hielden zich van 1942 tot augustus 1944 schuil in dit grachtenpand in Amsterdam. Tot degenen voor wie ze onderdoken – de nazi-bezetters – ze ontdekten en alsnog deporteerden. Anne en haar zus stierven in het concentratiekamp Bergen-Belsen. Van de 8 Joden die zich in het achterhuis in Amsterdam schuilhielden, overleefde alleen Annes vader Otto de Holocaust. Eddo Verdoner, de Nationale Coördinator Terrorismebestrijding, zegt in een verklaring dat het “schokkend is om te zien dat 23% van de Millennials en Gen Z gelooft dat de Holocaust een mythe is of is overdreven.”
Onderwijs op scholen
“De bevinding wijst op een groeiende kloof in kennis en bewustzijn. We moeten het beter doen in onze scholen om holocaustvervorming te bestrijden, waar we het ook vinden,” aldus Verdoner. Meer dan 3/4 van de ondervraagden – 77% – zegt dat het belangrijk is om onderwijs te blijven geven over de Holocaust, deels zodat het niet opnieuw gebeurt. De meerderheid van de respondenten – 66% – is het ermee eens dat Holocaust-onderwijs verplicht zou moeten zijn op school.
Gideon Taylor, de voorzitter van de Conferentie over Joodse materiële claims tegen Duitsland geeft zijn zorgen aan over de uitslag van de enquête. “Enquête na enquête blijven we getuige van een afname van de kennis en het bewustzijn van de Holocaust. Even verontrustend is de trend naar holocaustontkenning en -vervorming”, aldus Taylor. Hij benadrukt de noodzaak om wereldwijd meer aandacht te besteden aan Holocaust-onderwijs in scholen. “Als we dat niet doen, zal ontkenning snel zwaarder wegen dan kennis en zullen toekomstige generaties geen blootstelling hebben aan de kritische lessen van de Holocaust. “
Noodzaak Holocaust op de agenda
Hans Weijel, vice-voorzitter van het Centraal Joods Overleg (CJO), benadrukt de noodzaak om het onderwerp van de Holocaust hoog op de onderwijsagenda te zetten. “We vergeten snel en het onderwijs is verantwoordelijk dat we zaken die zo belangrijk zijn in de geschiedenis niet vergeten. Het is nu antisemitisme, maar er zijn legio voorbeelden van wat haat tegen volken kan doen. Denk recentelijk maar aan de situatie in Joegoslavië. Dit soort dingen kunnen herhaald worden, omdat de mensheid blijkbaar zo in elkaar zit. Hier is sprake van een hoge prioriteit, we waarschuwen al jaren dat het onderwijs in Nederland het op dit gebied ernstig af laat weten. De overheid heeft hier absoluut een grote taak, dit zou hoog op de agenda moeten staan van de ministers van justitie en onderwijs. Ook uit dit onderzoek blijkt weer dat de Jodenvervolging op scholen bij geschiedenis gewoon absoluut geen prioriteit is.
Kennis over Holocaust neemt verder af
De Anne Frank Stichting laat weten kennis te hebben genomen van de bevindingen uit het onderzoek van de Claims Conference, zoals verwoord in de ‘executive summary’. De woordvoerder laat in een verklaring weten dat deze de trend bevestigen dat naarmate de tijd verstrijkt, de kennis over de Holocaust verder afneemt.
“Dit is een zorgelijke ontwikkeling en het onderstreept het belang van Holocausteducatie in het Nederlandse onderwijs. Als Anne Frank Stichting maken we ons hier sterk voor en blijven we ons hiervoor inzetten. Onder andere via onze educatieve programma’s en ons trainingsaanbod voor docenten. Het is ontzettend belangrijk dat jongeren op school leren over de Holocaust. Hoe democratie en rechtsstaat buiten werking werden gezet, mensen uit de maatschappij werden uitgesloten, gedeporteerd en vermoord. Het levensverhaal van Anne Frank bevat al deze elementen.”
Zwarte Geschiedenis
Slechts de helft van de respondenten zegt dat ze recente toespraken van Nederlandse leiders waarin ze de Holocaust erkennen en zich verontschuldigen voor het falen van het land om Joden in de Holocaust te beschermen steunden. Onder respondenten jonger dan 40 jaar is dit zelfs maar 44%. 3 jaar geleden verontschuldigde premier Mark Rutte zich voor het falen van ambtenaren in het door de nazi’s bezette land tijdens de Tweede Wereldoorlog om meer te doen om de deportatie en moord op Joden te voorkomen. In 2021 opende hij een Holocaustmonument in Amsterdam.
Rutte noemde het tijdperk destijds ‘een zwarte bladzijde in de geschiedenis van ons land’ en zei dat het monument ook een belangrijke hedendaagse boodschap heeft ‘in onze tijd waarin antisemitisme nooit ver weg is. Het monument zegt – nee, het schreeuwt – wees waakzaam.’ Begin 2024 opent het Nationaal Holocaustmuseum in de buurt van het monument. Het wordt het eerste en enige museum dat de geschiedenis van de Jodenvervolging in heel Nederland vertelt.
Kritiek op het onderzoek
Van verschillende kanten is er kritiek gekomen op het onderzoek. Het onderzoek naar de kennis onder Nederlandse jongeren over de Holocaust zou volgens Casper Albers, hoogleraar statistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen ‘zwaar onrepresentatief’ zijn. Toch betekent dat volgens hem niet dat de conclusies uit het rapport per se fout zijn.
Bron: ABC News, NOS, Anne Frank Stichting, CJO en AD