Verzamelen is voor veel mensen een leuke hobby, maar wanneer dit gedrag extreme vormen aanneemt en leidt tot gezondheids- en veiligheidsproblemen, kan het wijzen op een serieuze psychische aandoening: Hoarding Disorder. Deze stoornis, ook wel verzamelstoornis genoemd, is sinds de 5e editie van het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) erkend als een officiële diagnose.
In dit artikel gaan we dieper in op wat hoarding disorder precies is, de symptomen, oorzaken, en behandelingsmogelijkheden.
Wat is Hoarding Disorder?
Hoarding Disorder, of verzamelstoornis, is een aandoening waarbij iemand moeite heeft om bezittingen weg te doen, ongeacht de werkelijke waarde van die voorwerpen. Dit leidt tot een enorme opeenstapeling van spullen, waardoor de leefomgeving vaak onbruikbaar wordt. Het verschil tussen iemand met een verzamelstoornis en een gewone verzamelaar is dat het verzamelen bij de eerste groep leidt tot ernstige stress, conflicten en zelfs gezondheids- of veiligheidsrisico’s.
Symptomen van Hoarding Disorder
De belangrijkste kenmerken van deze hamsterstoornis zijn het obsessief bewaren van spullen en de emotionele stress die gepaard gaat met het idee om iets weg te doen. Hier zijn de belangrijkste symptomen:
- Moeite met het wegdoen van bezittingen: Zelfs als de voorwerpen geen intrinsieke waarde hebben, vindt iemand met Hoarding Disorder het extreem lastig om spullen weg te gooien of er afstand van te doen.
- Emotionele stress: De gedachte om bezittingen weg te doen zorgt voor aanzienlijke angst of verdriet.
- Ophoping van spullen: Het huis of andere leefruimtes raken zodanig vol dat ze niet meer kunnen worden gebruikt zoals bedoeld, bijvoorbeeld een keuken die onbruikbaar wordt door stapels voorwerpen.
- Negatieve impact op het dagelijks leven: De stoornis leidt vaak tot problemen in relaties, werk of sociale situaties en kan zelfs gevaarlijke situaties veroorzaken, zoals brandgevaar of gezondheidsrisico’s door de onhygiënische omstandigheden. Een normaal bezoekje aan de supermarkt zit er ook bijna niet in. Zelfs daar wil een hamsteraar alles meenemen.
Lees verder onder deze video >>
Oorzaken en risicofactoren
De precieze oorzaak van Hoarding Disorder is nog niet bekend, maar er zijn verschillende factoren die een rol spelen:
- Genetische aanleg: Onderzoek suggereert dat tot 50% van de kans op het ontwikkelen van Hoarding Disorder genetisch bepaald is. Dit betekent dat het in families kan voorkomen.
- Traumatische gebeurtenissen: Mensen met Hoarding Disorder hebben vaker traumatische ervaringen meegemaakt in hun leven, zoals verlies van een dierbare of een andere ingrijpende gebeurtenis.
- Erfelijkheid en omgeving: Hoewel genetische factoren een rol spelen, zijn omgevingsinvloeden zoals de opvoeding en stressvolle gebeurtenissen ook belangrijke factoren.
Verschil tussen verzamelen en Hoarding Disorder
Verzamelen is een normale menselijke activiteit. Veel mensen verzamelen voorwerpen die ze waardevol of interessant vinden, zoals postzegels, boeken of antiek. Het verschil met Hoarding Disorder is dat verzamelaars hun voorwerpen met plezier verzamelen en vaak een georganiseerde structuur hebben. Bij mensen met Hoarding Disorder ontstaat er echter chaos, wat leidt tot stress, gezondheidsproblemen en sociale isolatie.
Hoarding Disorder in de DSM-5
In de DSM-5 wordt Hoarding Disorder geclassificeerd als een stoornis binnen het spectrum van obsessieve-compulsieve stoornissen (OCS). Het belangrijkste verschil is dat mensen met Hoarding Disorder vaak een beperkt inzicht hebben in de ernst van hun situatie. Terwijl obsessieve-compulsieve stoornissen vaak gepaard gaan met obsessies en compulsies, heeft ongeveer de helft van de mensen met Hoarding Disorder geen andere OCS-symptomen.
DSM-5 Criteria voor Hoarding Disorder
Volgens de DSM-5 moet een persoon aan de volgende criteria voldoen om de diagnose Hoarding Disorder te krijgen:
- Moeite met het wegdoen van bezittingen: De persoon heeft een voortdurende moeilijkheid om bezittingen weg te doen, ongeacht de waarde.
- Behoefte om voorwerpen te bewaren: Deze moeilijkheid is het gevolg van een sterke behoefte om de voorwerpen te bewaren en de stress die gepaard gaat met het idee om ze weg te doen.
- Leefruimtes worden onbruikbaar: De opeenstapeling van bezittingen leidt ertoe dat woonruimtes niet meer voor hun oorspronkelijke functie kunnen worden gebruikt.
- Sociaal en beroepsmatig functioneren wordt beperkt: Het verzamelen veroorzaakt aanzienlijke stress en belemmert het dagelijkse functioneren.
- Geen andere medische verklaring: De stoornis kan niet worden toegeschreven aan een lichamelijke aandoening zoals hersenletsel.
- Niet beter verklaard door andere psychische stoornissen: De stoornis kan niet beter worden verklaard door andere aandoeningen zoals een obsessieve-compulsieve stoornis of depressie.
Lees verder onder de video >>
Behandeling van hamsterstoornis
Hoarding Disorder kan moeilijk te behandelen zijn, maar er zijn enkele effectieve behandelmethoden:
1. Cognitieve Gedragstherapie (CGT)
De meest effectieve behandeling voor Hoarding Disorder is cognitieve gedragstherapie (CGT). Dit omvat:
- Psycho-educatie: Het leren begrijpen van de stoornis en hoe deze invloed heeft op het dagelijks leven.
- Dysfunctionele overtuigingen uitdagen: De patiënt leert zijn of haar negatieve overtuigingen over het wegdoen van spullen te herzien.
- Stap voor stap spullen wegdoen: Onder begeleiding van een therapeut wordt de patiënt aangemoedigd om langzaam voorwerpen weg te doen en de emotionele reacties te beheersen.
Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 60% van de patiënten na een jaar cognitieve gedragstherapie aanzienlijke verbeteringen vertoont.
2. Medicatie
Hoewel medicatie niet de eerste keuze is, kunnen in sommige gevallen selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) nuttig zijn. Deze medicijnen worden vaak voorgeschreven bij patiënten met bijkomende angst- of stemmingsstoornissen. Er is beperkt onderzoek naar het gebruik van SSRI’s bij hoarding disorder, maar enkele studies suggereren dat ze effectief kunnen zijn in het verminderen van de symptomen.
Belang van de nieuwe DSM-5 Classificatie
De opname van Hoarding Disorder in de DSM-5 is een belangrijke stap vooruit. Voorheen werd deze stoornis vaak geclassificeerd als onderdeel van obsessieve-compulsieve stoornissen, of zelfs als een psychotische stoornis. Door Hoarding Disorder nu als een aparte aandoening te erkennen, wordt het voor clinici gemakkelijker om de stoornis te diagnosticeren en de juiste behandeling aan te bieden. Dit is van groot belang omdat Hoarding Disorder vaak moeilijk te behandelen is en een chronisch verloop kan hebben.
Foto: Canva