Ooit gehoord van gaslighting? Het is een manipulatietechniek die veel wordt gebruikt binnen relaties of door mensen in een hogere machtspositie tegen de mensen die onder hen staan. Wat is het precies en hoe weet je of het bij jou gebeurt?
“Neejoh, dat heb ik helemaal nooit gezegd.” Of: “stel je niet zo aan.” Of: “Ik snap niet waarom je hier zo’n drama van maakt.” Dit zijn allemaal opmerkingen die vallen binnen gaslighting. Deze vorm van manipulatie wordt binnen de psychologie omschreven als een tactiek van de manipulator om de werkelijkheid van de ander in twijfel te trekken. Op deze manier zal de ander aan zichzelf gaan twijfelen, en zich afvragen of zij misschien in de fout zijn. Terwijl het probleem in werkelijkheid bij de manipulator ligt.
Gaslighting binnen relaties
Deze vorm van manipulatie komt in allerlei relaties voor. In een liefdesrelatie, maar ook binnen families, professionele relaties (een manipulatieve baas of collega) en zelfs bij publieke figuren. Toch is binnen liefdesrelaties de meest bekende vorm. Een partner gebruikt deze tactiek bijvoorbeeld om zijn of haar ontrouw te verbergen door de ander ‘jaloers’, ‘achterdochtig’ of ‘overdreven’ te noemen. De ander zal dan denken dat de fout bij hem of haar ligt, en dat zij hun partner inderdaad meer vrij moeten laten.
Degene die gaslighting gebruikt als manipulatieve techniek, doet dit niet altijd bewust of met slechte intenties. Ook bij die persoon kan dit een aangeleerde verdedigingstechniek zijn, waar wij automatisch in vervallen als er voor hen iets mis dreigt te gaan.
Gaslight-technieken
Er zijn verschillende technieken die een ‘gaslighter’ kan gebruiken om de ervaringen van een ander in twijfel te trekken.
- Onbegrip: de gaslighter weigert te luisteren of doen alsof ze je niet begrijpen
- Ontkennen: de gaslighter trekt jouw herinnering van een gebeurtenis in twijfel
- Afleiding: de gaslighter verandert het onderwerp of maakt jouw manier van denken belachelijk
- Bagatelliseren: de gaslighter geeft je het idee dat jouw gevoelens overdreven of irrelevant zijn
- Vergeten: de gaslighter is een gebeurtenis vergeten of ontkent dat het heeft plaatsgevonden
Gevolgen van geestelijke manipulatie
Als je een langere periode met iemand omgaat die deze vorm van manipulatie vaak gebruikt, kan dit enorm schadelijk zijn. Je durft niet meer te vertrouwen op je intuïtie en onderbuikgevoel, en soms niet eens meer op je rationele gedachten, omdat deze altijd in twijfel worden getrokken. Dit kan ertoe leiden dat je niet meer voor jezelf durft op te komen, omdat je er automatisch van uitgaat dat jij het toch wel verkeerd hebt. Het kan lang duren om dit aangeleerde patroon weer af te leren. Als jij door onenigheid binnen een lastige relatie (romantisch, vriendschappelijk of professioneel) steeds vaker aan jezelf begint te twijfelen, kun je jezelf afvragen of er misschien sprake is van gaslighting.
Gaslighting en seksisme
De term heeft de laatste jaren meer bekendheid gekregen door de feministische beweging die erop wijst dat deze tactiek ook vaak als een vorm van seksisme gebruikt wordt. Vrouwen die ergens hun ongenoegen over uiten worden vaak weggezet als hysterisch, emotioneel, dramatisch of irrationeel. Dit is een typische manier van gaslighting waarbij de emoties, redeneringen en ervaringen van vrouwen in twijfel worden getrokken en worden afgedaan als niet relevant. Dit is terug te zien op de werkvloer, in de media, in de politiek en binnen persoonlijke relaties.
Gaslighting herkennen
Vermoed jij dat je veel met iemand omgaat die deze vorm van manipuleren vaak gebruikt als een techniek om zijn of haar zin te krijgen? Aan de volgende signalen kun je het herkennen:
- Je krijgt steeds meer moeite met het maken van beslissingen en trekt jouw gedachten vaker in twijfel
- Je maakt je druk om een negatieve karaktereigenschap van jezelf (zoals overgevoeligheid of jaloezie)
- Je bent verward over de relatie die je hebt met de andere persoon
- In discussies met de andere persoon lijken jullie niet verder te komen en kunnen jullie niet op een constructieve manier praten
- Je voelt onduidelijkheid over je normen, waarden, gedachten en gevoelens
- Je verontschuldigt je vaak voor je gevoelens
- Je voelt dat er iets niet goed zit, maar je weet niet precies wat
- Je voelt je vaak ongelukkig
Startpagina geeft geen medisch advies. Raadpleeg bij gezondheidsklachten altijd een arts.