De evolutie van de mens vertelt een fascinerend verhaal. Door de miljoenen jaren heen hebben we ons als mensen weten te ontwikkelen van eenvoudig organismen in zee tot complexe wezen die het universum verkennen. Recente onderzoeken laten interessante ontwikkelingen zien.
Wat als eigenschappen die ooit verloren zijn gegaan door evolutie, weer terug komen? Het gebeurt al in de natuur zoals bij zeeslangen die eigenschappen opnieuw ontwikkelen. Zou dat ook bij mensen kunnen gebeuren? En wat zegt dat over de richting waarin jij je als mens aan het ontwikkelen bent?
Hoe je bent geworden wie je bent
Om te begrijpen waar je naartoe gaat, is het belangrijk om te kijken waar je vandaan komt. Je deelt een gemeenschappelijke voorouder met chimpansees, zo’n 6 miljoen jaar geleden. Vanaf dat punt begon de menselijke evolutie een eigen pad te volgen. 1 van de belangrijkste veranderingen is het lopen op 2 benen. Dit geeft onze voorouders een enorm voordeel, namelijk het vrijmaken van de handen om gereedschappen te maken en te gebruiken.
Evolutie leidt tot sociale structuren en technologie
Ook onze hersenen beginnen in omvang toe te nemen. Dit stel de mens in wording in staat complexe taal te ontwikkelen, sociale structuren op te bouwen en technologie te ontwikkelen. Maar deze evolutie heeft ook een prijs. Door je grotere hersenen wordt de geboorte moeilijker, en om op 2 benen te lopen moet het menselijk skelet zich aanpassen. Dit leidt tot problemen zoals rugklachten – iets wat velen tegenwoordig nog steeds ervaren.
Lees verder onder de video >>
Verloren eigenschappen die terugkomen
Daarnaast gaan er door de evolutie eigenschappen verloren die je verre voorouders ooit hadden. Denk aan het vermogen om vitamine C zelf aan te maken – een functie die je nu via voeding moet compenseren. Of wat dacht je van een dikke vacht, die je hebt ingeruild voor kleding en beschutting?
In de natuur zijn er voorbeelden van diersoorten waarin eigenschappen die ooit verloren gingen, opnieuw opduiken.
Zeeslangen onderscheiden weer kleur
Neem de zeeslangen. Sommige soorten hebben weer kieuwen ontwikkeld om beter onder water te kunnen ademen, een eigenschap die hun voorouders miljoenen jaren geleden hadden verloren. Dit fenomeen noemen we atavisme, het opnieuw opduiken van oude evolutionaire eigenschappen.
Uit een recent onderzoek bij 9 soorten zeeslangen blijkt dat hun kleurenzicht is teruggekeerd, nu het weer van pas komt. Het bewijst dat als een complexe eigenschap door evolutie verloren is gegaan, dit niet voor altijd hoeft te zijn.
Genetische code in DNA
Kan dit ook bij de mens kunnen gebeuren? Ja, dat kan. Er zijn al voorbeelden van mensen die geboren worden met rudimentaire staarten of extra tepels, overblijfselen van een ver verleden. Deze eigenschappen zijn zeldzaam en worden vaak beschouwd als afwijkingen, maar ze laten zien dat de genetische code voor deze oude eigenschappen nog steeds in ons DNA aanwezig is.
Wat brengt de evolutie ons in de toekomst?
De evolutie staat nooit stil. Ook wij zijn als mens voortdurend aan verandering onderhevig, zowel biologisch als cultureel. Hoe ontwikkelen we ons verder? Er zijn verschillende scenario’s te bedenken.
1. De invloed van technologie
De meest voor de hand liggende verandering in jouw toekomst is de rol van technologie. Door de opkomst van kunstmatige intelligentie, genetische manipulatie en protheses, is het goed mogelijk dat je fysiek minder afhankelijk wordt van je biologische lichaam. Denk aan implantaten die je zintuigen versterken of genetische aanpassingen die je beschermen tegen ziekten.
Een interessant voorbeeld is CRISPR, een technologie waarmee je het DNA kunt bewerken. Hiermee zou je eigenschappen kunnen herstellen die door evolutie verloren zijn gegaan, zoals een beter gezichtsvermogen in het donker of het vermogen om voedsel efficiënter te verteren.
2. De invloed van klimaatverandering
Het veranderende klimaat speelt een grote rol spelen in hoe we ons ontwikkelen. Je lichaam kan zich aanpassen aan hogere temperaturen, bijvoorbeeld door een lichtere huid of een efficiëntere manier om warmte af te voeren. Het is ook denkbaar dat je meer resistent wordt tegen ziekten die door een warmer klimaat vaker voorkomen, zoals malaria.
3. Terug naar oude eigenschappen
Met de ontdekkingen in de genetica is het niet ondenkbaar dat sommige eigenschappen uit het verre verleden terugkeren. Misschien ontwikkel je opnieuw een dikke vacht om koude omstandigheden te trotseren, of krijg je een verbeterd reukvermogen om beter voedsel te vinden. Dit klinkt misschien futuristisch, maar de natuur laat zien dat het mogelijk is.
Biologische en culturele evolutie beïnvloeden elkaar
Naast biologische evolutie ondergaan we ook een culturele evolutie. Die gaat veel sneller dan biologische veranderingen en heeft een enorme impact op ons leven. Door wetenschap, kunst en technologie kun je jezelf aanpassen aan bijna elke omgeving zonder dat je fysiek hoeft te veranderen. Denk maar aan het bouwen van huizen om onszelf tegen de elementen te beschermen, of het ontwikkelen van nieuwe medicijnen om ziektes te bestrijden.
De biologische en culturele evolutie beïnvloeden elkaar. Door je veranderende leefomgeving en levensstijl zijn biologische aanpassingen nodig. Je eetpatroon, bijvoorbeeld, heeft invloed op hoe je spijsvertering zich ontwikkelt. En door je inactieve levensstijl ontstaan er nieuwe uitdagingen voor je lichaam, zoals obesitas en hart- en vaatziekten.
Welke weg slaan we in?
De toekomst is onzeker, maar 1 ding is duidelijk: we blijven ons aanpassen. Of dat nu gebeurt door natuurlijke selectie, genetische manipulatie of technologische innovaties, de mens blijft evolueren. Misschien worden oude eigenschappen opnieuw geactiveerd, of ontwikkel je volledig nieuwe eigenschappen om je aan te passen aan een snel veranderende wereld.
Het verhaal van onze evolutie is nog lang niet afgelopen. Net zoals de zeeslangen oude eigenschappen herontdekken, is het mogelijk dat jouw toekomst verrassingen in petto heeft. De mogelijkheden zijn eindeloos, en de enige constante is verandering.
Bronnen:
TU Delft, Wageningen Universiteit, Nemo Kennislink, NPO Kennis, RIVM I Foto: Canva