Pas op voor de eikenprocessierups. Of beter gezegd: eikenprocessierupsen, want ze zijn altijd met velen. Ze vormen een plaag en teisteren je planten en geven gezondheidsklachten. Wat zijn het eigenlijk voor rupsen en hoe voorkom je overlast in je tuin? Je leest er alles over in dit artikel.
Wat is een eikenprocessierups?
De processierups is de larve van een nachtvlinder die behoort tot de familie van de tandvlinders (Notodontidae), de eikenprocessievlinder. Deze kleine rups staat bekend om zijn irriterende brandharen, die bij mensen en dieren gezondheidsklachten veroorzaken.
De bekendste soort in Europa is de eikenprocessierups (Thaumetopea processionea), die voornamelijk voorkomt op eikenbomen. De vlinder legt in de zomer eitjes in de toppen van bomen. De rupsen komen in het voorjaar uit de eitjes en doorlopen verschillende stadia voordat ze verpoppen tot vlinders. Tijdens deze zogeheten larvale stadia leven ze in groepen en maken ze gezamenlijke nesten in bomen en stuiken.
Gezondheidsklachten door brandharen
De rupsen ontwikkelen brandharen in hun 3e larvale stadium. Direct contact met de rupsen of hun nesten kan dan leiden tot acute klachten. Ook als de vlinders al zijn uitgekomen.
De brandharen blijven ook na het verdwijnen van de rupsen achter in de nesten en veroorzaken langdurige klachten. Deze haren zijn microscopisch klein en verspreiden zich gemakkelijk door de lucht. Bij contact met de huid, ogen, of het inademen ervan, veroorzaken deze brandharen allergische reacties zoals:
- Jeuk
- Huiduitslag
- Ademhalingsproblemen
- Oogirritaties
- Blaren
De eikenprocessierups zorgt het hele jaar voor problemen, maar vooral tussen half mei en half juli is de overlast groot. Deze periode ontwikkelen de rupsen massaal jeukende brandharen.
Je kunt er zelfs ernstige oogschade of longklachten door krijgen.
- Wist je dat hun brandharen jarenlang actief blijven?
In welke periode zijn er veel eikenprocessierupsen?
- De eerste rupsen komen in april uit. Binnen 3 maanden eten de rupsen zich groot en dik. Ze kruipen bij elkaar om te vervellen, dat doen ze in hun rupsenbestaan 5 keer.
- Na de 3e keer vervellen krijgen ze rond mei en juni vervelende brandharen op hun lijf. Dit zorgt voor problemen bij mensen en dieren. Komen die brandharen op je huid, dan geven ze irritatie, jeuk en in extreme gevallen zelfs brandblaren.
- In juli zijn de rupsen veranderd in vlinders, dan vliegen ze uit. Hoe gevaarlijk is de vlinder van de processierups? Ook als de rupsen zijn verpopt tot vlinders geven de rupsenvellen in de nesten in bomen en struiken nog steeds overlast. Raak het niet aan met je handen.
Bestrijding en preventie eikenprocessierups
Gemeenten en natuurbeheerders nemen vaak maatregelen om de overlast van processierupsen te beperken, zoals het wegzuigen van nesten of het plaatsen van feromoonvallen om de mannelijke vlinders te vangen. Particulieren raden we aan om contact met de rupsen te vermijden en beschermende kleding te dragen bij mogelijke blootstelling.
De aanwezigheid van processierupsen kan een aanzienlijke impact hebben op recreatiegebieden en woonwijken, vooral in de maanden mei tot en met juli wanneer de overlast het grootst is.
Het ziet er vaak er vies uit, de nesten. Dikke kluwen witte draden bedekken de bomen en vreten ze helemaal kaal. Vorig jaar zagen we het ook. Hele lanen met bomen werden aangevreten en moesten door gemeenten worden verwijderd. Het gaat dit jaar niet anders zijn met de laatste warme winter die zonder lange of strenge vorst.
De tekst gaat verder onder het instagrambericht >>
Zit de eikenprocessierups in heel Nederland?
Eerst kwam de eikenprocessierups alleen voor in het zuiden van Nederland. Helaas kom je ze de afgelopen jaren in heel Nederland tegen rond deze tijd. Omdat de rupsen zich vooral voeden met eikenbladeren, zitten ze vaak in parken en bossen bij eikenbomen.
- Aan de kust en bij het IJsselmeer komt de rups minder voor.
Waarom zijn er steeds meer eikenprocessierupsen?
Het hangt van het weer af: met de warme zomers van de afgelopen jaren, en de warmere winters, dat er steeds meer eikenprocessierupsen zijn. De eitjes van de vlinders hebben geen last van kou, tot min 20 overleven ze gemakkelijk.
Daarnaast zijn de natuurlijke vijanden van de rups weggejaagd door gebruik van pesticiden en maaien. Sluipwespen voelen zich bijvoorbeeld thuis in fluitenkruid, dat voorheen volop in bermen bloeide. Er zijn minder insecten in de bermen die de rupsen verjagen.
Wanneer is de overlast het ergst?
In de warme maanden zoeken de rupsen verkoeling en verspreiden ze zich. Door de hitte en wind komen de haartjes los en verspreiden ze zich door de lucht, wat veel irritatie veroorzaakt. Je onderbenen lopen gevaar als je over fietspaden gaat waar eikenprocessierupsen bij in de buurt zijn. Gelukkig kan regen de haren ook uit de lucht spoelen, wat de overlast enigszins beperkt.
Hoe krijg ik de eikenprocessierups uit mijn tuin?
Heb je een nest van de rupsen in de tuin? Die kan alleen verwijderd worden door gespecialiseerde bedrijven. Zij zuigen de nesten met een grote stofzuiger op of, als de plaats van het nest niet bereikbaar is, plukken ze ze uit de boom. De rupsennesten voeren ze daarna verpakt af.
Zelf gif op processierupsen spuiten is effectief en toch niet de beste oplossing. Als de rupsen schrikken en doodgaan, laten ze ter verdediging hun haartjes los. Dat kan het probleem alleen maar vergroten. En de rupsen zijn voer voor vogels, zoals spreeuwen en mezen.
Het vermijden van processierupsen in de tuin is lastig, vooral tijdens de maanden mei tot en met juli wanneer de overlast het grootst is.
Hier zijn enkele stappen en maatregelen die je kan nemen om de aanwezigheid van processierupsen te beperken:
Verwijderen van nesten met processierupsen
Regelmatige inspectie van bomen, vooral eiken, op nesten van de processierups is belangrijk. Als je nesten vindt, schakel dan een professioneel ongediertebestrijdingsbedrijf in om deze veilig te laten verwijderen. Zelf nesten verwijderen zonder de juiste bescherming en kennis kan gevaarlijk zijn.
- Overweeg om variëteit aan bomen en struiken in je tuin te planten in plaats van alleen eikenbomen, omdat processierupsen voornamelijk op eiken leven.
- Plaats nestkasten voor mezen en andere vogelsoorten die bekend staan om het eten van processierupsen.
- Overweeg het aanbrengen van lijmbanden of andere barrières rond de stammen van eikenbomen om de rupsen te vangen en hun voortbeweging te belemmeren.
- Gebruik indien nodig biologische bestrijdingsmiddelen die veilig zijn voor dieren die in je tuin leven.
- Werk samen met buren en lokale gemeenschappen om processierupsen te identificeren en te bestrijden. Een gecoördineerde aanpak kan effectiever zijn dan individuele inspanningen.
- Plant ook soorten planten die vogels aantrekken die processierupsen eten, zoals mezen.
- Zorg voor voldoende voedselbronnen en beschutting om vogels aan te trekken en in je tuin te houden.
Door deze stappen te volgen, kun je de aanwezigheid van processierupsen in je tuin verminderen en jezelf beschermen tegen de gezondheidsrisico’s die de brandharen van deze rupsen veroorzaken.
Lees ook: Zó krijg je een vogelvriendelijke tuin.
Hoe kan ik jeuk van de eikenprocessierups voorkomen?
In de tuin of tijdens het wandelen kan je in aanraking komen met de rupsen. Zijn de brandhaartjes op je huid gekomen, dan kun je die verwijderen met plakband. Gewoon plakband en schilderstape werken het beste. Zitten de brandhaartjes op kleding, stop deze dan in de wasmachine en was op 60 graden. Liever gescheiden wassen van het andere wasgoed.
Wat kan ik doen tegen de jeuk?
Een uur of 2 na contact met de brandharen van de rups, begint de jeuk. Koelen helpt. Plakjes komkommer op de verbrande huid, een verkoelende crème met menthol, aloë vera of eucalyptus, en een frisse douche verlichten de jeuk. Probeer niet te krabben, want dan gaat het nog meer jeuken. De jeuk kan een paar dagen tot zelfs weken aanhouden.
Hebben honden en katten ook last van eikenprocessierupsen?
De brandharen van de rups veroorzaken ook jeuk bij honden en katten. Als huisdieren met de poten over hun snuit vegen of met de poten over de grond wrijven, is er kans dat ze de brandhaartjes hebben aangeraakt. Als ze kwijlen, zwaar ademen en braken, is het verstandig om meteen de dierenarts te raadplegen. Ze kunnen de haartjes ook in hun bek hebben gekregen. Ook paarden en koeien kunnen last krijgen van de eikenprocessierups.
Bekijk hier nog de video om te zien hoe de processierupsen er van dichtbij uitzien >>