Bron: © Sjoerd van der Wal/Getty Images.
Het nieuws over de oorlog in Oekraïne heeft bij veel Nederlanders de vraag opgeroepen: hoe zit het eigenlijk met de dienstplicht in ons land? Is die er nog? Kunnen we worden opgeroepen om te vechten?
En wat betekent dit allemaal voor degenen die misschien naar Nederland zijn gevlucht?
De Dienstplicht: Een slapende reus
In tegenstelling tot wat velen denken, is de dienstplicht in Nederland niet afgeschaft. Wel is de opkomstplicht sinds 1997 opgeschort. Dit betekent dat hoewel mannen (en sinds 2020 ook vrouwen) tussen de 17 en 45 jaar nog steeds dienstplichtig zijn, ze in de praktijk niet worden opgeroepen voor militaire dienst.
Wanneer kan de dienstplicht weer actief worden?
De overheid kan echter besluiten de opkomstplicht weer in te voeren in uitzonderlijke situaties. Denk aan een grote dreiging, een oorlog of een andere noodsituatie. Het is belangrijk om te weten dat dit niet zomaar gebeurt en dat er altijd een ernstige reden voor moet zijn.
Al een paar jaar geleden dachten we ook al dat de dienstplicht opnieuw geactiveerd zou worden.
NOS maakte hier een video over >>
Oekraïne: geen aanleiding tot oproep
Hoewel de oorlog in Oekraïne begrijpelijkerwijs tot bezorgdheid leidt, is het volgens experts niet aannemelijk dat de Nederlandse dienstplicht vanwege deze situatie opnieuw wordt geactiveerd.
- Oud-commandant Mart de Kruif benadrukt dat het moderne militaire vakmanschap vereist.
- Daarnaast is de de inzet van ongetrainde dienstplichtigen niet effectief.
- Bovendien zouden er enorme logistieke problemen ontstaan bij het plotseling opleiden en uitrusten van een grote groep dienstplichtigen.
Steeds meer Oekraïense mannen ontvluchten dienstplicht
Het aantal Oekraïense mannen dat de dienstplicht probeert te ontlopen door illegaal de grens over te steken, is het afgelopen jaar sterk toegenomen. Volgens Frontex staken in 2023 ruim 14.000 Oekraïners de grens over naar Europa, 3 keer zoveel als het jaar ervoor. Waarschijnlijk ligt het werkelijke aantal nog hoger.
Angst, controle en gevaarlijke vluchtroutes
Oekraïense mannen tussen de 18 en 60 jaar mogen het land niet verlaten vanwege mogelijke mobilisatie. Velen wagen toch de gevaarlijke oversteek, vaak door bergachtig gebied.
In Roemenië rukken hulpdiensten bijna dagelijks uit om uitgeputte mannen te redden, en zeker 17 vluchtelingen zijn omgekomen, onder meer door onderkoeling. De situatie wordt verergerd door strenge controles in Oekraïne, waarbij mannen zonder geldige militaire papieren worden opgepakt. Sommigen vrezen letterlijk van de straat geplukt en naar het front gestuurd te worden.
Lees ook: Hoe staat het met onze defensie?
Nieuwe maatregelen dienstplicht voor Oekraïners
Intussen gaan er in Washington stemmen op om de dienstplichtleeftijd te verlagen van 25 naar 18 jaar, maar de Oekraïense politiek aarzelt vanwege de demografische gevolgen. Ondertussen blijven geopolitieke ontwikkelingen de situatie beïnvloeden, met speculaties over mogelijke onderhandelingen tussen Poetin en Trump.
Experts verwachten echter dat zowel Rusland als Oekraïne vooral strategische schijnbewegingen zullen maken, zonder directe doorbraken in het conflict.
Oekraïense vluchtelingen: geen simpele oplossing
Ondanks bovenstaand, zijn veel Nederlanders toch van mening dat Oekraïense vluchtelingen die in Nederland verblijven, eerst ingezet moeten worden in de strijd. De Kruif wijst erop dat dit een complex probleem is.
Vluchtelingen kunnen om diverse redenen aan de Oekraïense dienstplicht zijn ontkomen. Denk aan medische redenen, studie, gezinsomstandigheden of omdat ze de dienstplichtige leeftijd nog niet hadden bereikt. Het is niet eerlijk en ook niet uitvoerbaar om alle Oekraïense vluchtelingen over 1 kam te scheren en hen terug te sturen.
Bekijk hier een video over de dienstplicht en lees daarna verder >>
Waar staan we voor?
De fundamentele vraag die we ons volgens De Kruif moeten stellen, is: waar staan we als samenleving? Vinden we het acceptabel dat een land door een dictator wordt aangevallen? En welke rol willen wij spelen in het beschermen van onze waarden en veiligheid? Het terugsturen van Oekraïense vluchtelingen is in ieder geval geen antwoord op deze vragen.
Lees ook: Trump weer in het Witte Huis, dit gaan wij ervan voelen.
Bronnen:
RTL, NOS, NU.nl, Rijksoverheid