Foto: © Canva
Een ongeluk zit in een klein hoekje. Even niet opletten en je hebt je hand verbrand aan de oven, stijltang, strijkbout of de barbecue. Wat is dan de beste manier om de brandwond te verzorgen? Oude remedies, zoals honing of boter, zijn uit den boze. Dit artikel legt uit wat je wél moet doen bij brandwonden en hoe je de verschillende gradaties herkent.
Ook geven we antwoord op de vraag: welke brandwond heb ik?
Wat zijn brandwonden?
De huid, ons grootste orgaan, vervult cruciale functies zoals temperatuurregulatie, bescherming tegen invloeden van buitenaf (warmte, licht, infecties), het doorgeven van gevoelssensaties en de opslag van water, vet en vitamine D.
Bij een brandwond raakt de huid geheel of gedeeltelijk beschadigd door hitte, chemische stoffen, kou of elektriciteit. Deze beschadiging kan leiden tot functieverlies van de huid. Daarom is het essentieel om het te voorkomen en, indien ze toch optreden, op de juiste manier te behandelen.
Helaas worden jaarlijks veel mensen in Nederland getroffen door brandwonden. Ernstige brandwonden vereisen zelfs opname in 1 van de 3 gespecialiseerde brandwondencentra. Daarnaast worden duizenden mensen jaarlijks op de Spoedeisende Hulp behandeld voor brandwonden, en nog veel meer zoeken hulp bij de huisarts.
De huid: opbouw en functie
Om de verschillende soorten brandwonden en de noodzaak van een passende behandeling te begrijpen, is het belangrijk om de opbouw en functies van de huid te kennen. De huid bestaat uit meerdere lagen met verschillende cellen en functies:
- Subcutis (onderhuid): De diepste laag, die de huid verbindt met de onderliggende spieren en pezen. Het bevat vetweefsel, zenuwen en bloedvaten.
- Epidermis (opperhuid): De buitenste, zichtbare laag die het lichaam beschermt tegen invloeden van buitenaf en de huidskleur bepaalt.
- Dermis (lederhuid): De laag onder de epidermis, verantwoordelijk voor de stevigheid en elasticiteit van de huid. Het bevat bindweefsel, zenuwuiteinden, haarzakjes en zweetklieren.
De boosdoeners achter brandwonden: een overzicht
Ze kunnen ontstaan door diverse oorzaken, elk met hun eigen kenmerken en gevolgen.
- Vloeistoffen: Hete vloeistoffen zoals thee, koffie of frituurvet kunnen ernstige brandwonden veroorzaken, variërend van pijnlijke blaren tot diepe wonden.
- Vuur en vlammen: Direct contact met vuur, zoals bij een barbecue-ongeluk, kan leiden tot diepe brandwonden die medische hulp vereisen.
- Voorwerpen: Het aanraken van hete voorwerpen, zoals een kachel of een hete pan, kan pijnlijke blaren of wonden veroorzaken.
- Elektriciteit: Brandwonden door elektriciteit, bijvoorbeeld door een defecte kabel of blikseminslag, kunnen zowel oppervlakkig als zeer diep zijn.
- Straling: Overmatige blootstelling aan straling, zoals de zon of radiotherapie, kan leiden tot verbranding van de huid.
- Chemicaliën: Contact met chemische stoffen, zoals zoutzuur of gootsteenontstopper, kan chemische brandwonden veroorzaken.
- Bevriezing: Blootstelling aan extreme kou, zoals bij het gebruik van lachgas, kan leiden tot bevriezingswonden die vergelijkbaar zijn met brandwonden.
Het is belangrijk om te weten dat niet alle oorzaken van brandwonden hetzelfde type letsel veroorzaken. De ernst van de brandwond hangt af van de oorzaak, de duur van het contact en de intensiteit van de hittebron.
Verschillende gradaties brandwonden
- Huidverbranding (voorheen werd gesproken van Eerstegraads brandwond): Bij huidverbranding is de huid alleen rood en intact. Hoewel het pijnlijk kan zijn, is medische hulp niet nodig. Pijnstillers kunnen helpen tegen de pijn. Smeer geen zalf op de wond.
- Gedeeltelijke verbranding (voorheen werd gesproken van Tweedegraads brandwond): Als er blaren ontstaan, is er sprake van een gedeeltelijke verbranding. De behandeling hangt af van de grootte en locatie van de brandwond. Kleine blaren kun je beter niet doorprikken, grote blaren eventueel wel met een steriele naald. Bij brandwonden in het gezicht, op handen, voeten, geslachtsdelen of gewrichten, neem altijd contact op met de huisarts. Bedek de wond losjes met vette watten of steriel verbandmateriaal, zoals keukenfolie. Raadpleeg een arts als de wond ontstoken raakt of als je koorts krijgt.
- Gehele verbranding (voorheen werd gesproken van Derdegraads brandwond): Bij een gehele verbranding is de huid verkleurd (witgeel, bruin of zwart) en is er geen pijn. Dit type brandwond vereist onmiddellijk medische hulp. Ga zo snel mogelijk naar de huisarts.
De tekst gaat onder de video verder >>
Wat te doen als je verbrand bent?
- Koel de brandwond 10-20 minuten af onder lauw stromend water.
- Smeer niets op de brandwond.
- Bepaal de graad van de brandwond en raadpleeg indien nodig een arts.
- Controleer je tetanusvaccinatie.
- Bij zonnebrand: koel de huid af en vermijd de zon.
Genezing
De genezing hangt af van de diepte en de grootte van de wond. Eerstegraads genezen meestal binnen 1 week zonder littekens. Tweedegraads met blaren kunnen enkele weken tot maanden nodig hebben om te genezen. Derdegraads vereisen vaak een huidtransplantatie en laten blijvende littekens achter.
Tetanusvaccinatie
Een tweedegraads of derdegraads brandwond is feitelijk een open wond en kan een tetanusinfectie veroorzaken. Controleer of je tetanusvaccinatie nog geldig is (maximaal 10 jaar geleden). Zo niet, haal dan zo snel mogelijk een herhaling bij de huisarts.
Zonnebrand of verbrand?
Een verbrande huid door de zon lijkt op een eerstegraads brandwond. Koel de huid af onder een lauwe douche en gebruik verkoelende after-sun lotion. Vermijd verdere blootstelling aan de zon. Bij blaren is er sprake van een tweedegraads brandwond; neem dan contact op met de huisarts.
Preventie: Voorkomen is beter dan genezen
Hoewel ongelukken altijd kunnen gebeuren, zijn veel brandwonden te voorkomen. Hier zijn enkele tips om ze te vermijden:
- In de keuken: Laat hete pannen niet onbeheerd achter op het fornuis. Gebruik ovenwanten en pannenlappen. Houd kinderen uit de buurt van het fornuis en de oven.
- Badkamer: Test altijd de temperatuur van het badwater voordat je erin stapt, zeker bij kinderen. Laat hete styling tools zoals krultangen en stijltangen afkoelen voordat je ze opbergt.
- Open vuur: Wees voorzichtig met open vuur, zoals kaarsen en lucifers. Laat ze nooit onbeheerd achter en houd ze buiten bereik van kinderen.
- Zonbescherming: Bescherm je huid tegen de zon met zonnebrandcrème met een hoge SPF. Vermijd de zon op de heetste uren van de dag en draag beschermende kleding.
- Elektrische apparaten: Controleer regelmatig of elektrische apparaten geen beschadigingen hebben. Trek de stekker uit het stopcontact als je het apparaat niet gebruikt.
- Kinderen: Leer kinderen wat veilig is rondom warmtebronnen en vuur. Laat ze nooit alleen in de keuken of in de buurt van open vuur.
Startpagina geeft geen medisch advies. Raadpleeg bij gezondheidsklachten altijd een arts.
Bronnen:
Thuisarts.nl, Rode Kruis, Thuisarts, EHBO