Foto: © Canva - Hoe arbeidsongeschiktheid je inkomen kan beïnvloeden
Arbeidsongeschiktheid kan je leven op z’n kop zetten. Naast de fysieke en emotionele impact, heeft het vaak ook grote gevolgen voor je financiële situatie. Of je nu werknemer of zelfstandige bent, het is nodig om voorbereid te zijn.
In dit artikel duiken we in de manieren waarop arbeidsongeschiktheid je inkomen kan beïnvloeden, wat je rechten zijn en welke veranderingen in het systeem eraan komen.
Wat is arbeidsongeschiktheid precies?
Arbeidsongeschiktheid betekent dat je door ziekte of een beperking niet (volledig) kunt werken. In Nederland wordt dit beoordeeld door het UWV (Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen).
Afhankelijk van de mate waarin je arbeidsongeschikt bent, kun je in aanmerking komen voor een uitkering.
De WIA (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen) is hierbij de belangrijkste regeling. Deze kent 2 soorten uitkeringen:
- WGA-uitkering: Voor mensen die gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn of in de toekomst weer (deels) kunnen werken.
- IVA-uitkering: Voor mensen die volledig en blijvend arbeidsongeschikt zijn.
Hoeveel krijg je bij arbeidsongeschiktheid?
De hoogte van je uitkering bij arbeidsongeschiktheid hangt af van je laatstverdiende loon, de mate van arbeidsongeschiktheid en je verdiencapaciteit. Dit wordt beoordeeld door het UWV en valt onder de WIA (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen).
Je laatstverdiende loon
Het UWV berekent je uitkering op basis van je dagloon. Dit is het gemiddelde loon dat je verdiende in het jaar voordat je arbeidsongeschikt werd. Er geldt wel een maximum dagloon. Als je meer verdiende dan dit maximum, wordt je uitkering berekend op basis van het maximale dagloon.
Let op: Het dagloon heeft een maximum. Voor 2025 is het maximale dagloon vastgesteld op €256,54. Verdien je meer, dan wordt je uitkering berekend op basis van het maximale dagloon. De mate van arbeidsongeschiktheid bepaalt welk percentage van je dagloon je ontvangt.
De mate van arbeidsongeschiktheid
Het UWV beoordeelt hoe arbeidsongeschikt je bent. Dit wordt uitgedrukt in een percentage. Bijvoorbeeld:
Bij 35-80% arbeidsongeschiktheid kun je een loongerelateerde WGA-uitkering ontvangen.
Bij meer dan 80% arbeidsongeschiktheid val je vaak onder de IVA-uitkering, bedoeld voor mensen die duurzaam en volledig arbeidsongeschikt zijn.
De hoogte van de uitkering is ook verschillend per soort uitkering:
- IVA-uitkering: Ongeveer 75% van je laatstverdiende bruto salaris.
- WGA-uitkering: Eerst een loongerelateerde uitkering, daarna een loonaanvullingsuitkering of vervolguitkering, afhankelijk van je situatie.
IVA-uitkering: voor volledig en blijvend arbeidsongeschikten
Als je volledig en blijvend arbeidsongeschikt bent, kun je in aanmerking komen voor de IVA-uitkering (Inkomensvoorziening Volledig Arbeidsongeschikten). Deze uitkering bedraagt ongeveer 75% van je laatstverdiende bruto salaris.
- Voorwaarden: Je moet minimaal 80% arbeidsongeschikt zijn en de kans op herstel moet zeer klein zijn.
- Duur: Zolang je volledig arbeidsongeschikt blijft, ontvang je deze uitkering.
Hoewel 75% van je salaris een relatief hoog percentage lijkt, kan het netto bedrag lager uitvallen door het wegvallen van bepaalde arbeidskortingen en andere fiscale voordelen die je had toen je werkte.
WGA-uitkering: voor gedeeltelijk arbeidsongeschikten of tijdelijk volledig arbeidsongeschikten
De WGA-uitkering (Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten) is bedoeld voor mensen die gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn (35-80%) of volledig arbeidsongeschikt zijn met een kans op herstel.
De WGA bestaat uit 3 fasen:
- Loongerelateerde uitkering: Dit is de eerste fase van de WGA-uitkering. De duur van deze uitkering hangt af van je arbeidsverleden en kan variëren van 3 maanden tot maximaal 2 jaar. De hoogte is gebaseerd op een percentage van je laatstverdiende loon, maar neemt af naarmate de periode vordert.
- Loonaanvullingsuitkering: Als je deels werkt en minimaal 50% van je resterende verdiencapaciteit benut, ontvang je een loonaanvullingsuitkering. Deze vult je inkomen aan tot een redelijk niveau.
- Vervolguitkering: Als je niet (voldoende) werkt, krijg je een lagere vervolguitkering. Deze is gebaseerd op het minimumloon en niet meer op je laatstverdiende salaris.
De tekst gaat verder onder deze video >>
Veranderingen in inkomen bij arbeidsongeschiktheid
Als je arbeidsongeschikt raakt, verandert je inkomenssituatie op basis van je werkomgeving:
- Loondienst: In de eerste 2 jaar betaalt de werkgever minstens 70% van je salaris. Afhankelijk van de cao of je contract kan dit oplopen tot 100%. Na deze periode is een aanvraag voor een WIA-uitkering mogelijk, waarbij de hoogte afhangt van je arbeidsongeschiktheidsniveau en resterende verdiencapaciteit.
- Zelfstandigen: Als zelfstandige heb je niet automatisch een verzekering tegen arbeidsongeschiktheid. Je moet zelf een arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluiten of andere oplossingen, zoals spaargeld of een broodfonds, overwegen.
De tekst gaat verder onder deze video >>
Hoeveel inkomen heb je nodig bij arbeidsongeschiktheid?
Het bepalen van het benodigde inkomen bij arbeidsongeschiktheid vereist een grondige evaluatie van verschillende factoren:
- Vaste lasten: Denk hierbij aan kosten zoals hypotheek of huur, energierekeningen, verzekeringen en andere terugkerende uitgaven.
- Dagelijkse uitgaven: Uitgaven voor boodschappen, vervoer en overige huishoudelijke kosten.
- Extra kosten door arbeidsongeschiktheid: Bijvoorbeeld medische kosten die niet volledig worden vergoed of aanpassingen in huis of vervoer.
- Inkomensverlies: Het deel van je huidige inkomen dat je kunt missen zonder in financiële problemen te komen.
Om financiële stabiliteit te behouden, wordt aangeraden om minimaal 70% van je huidige netto-inkomen te kunnen blijven ontvangen. Voor zelfstandigen ligt dit percentage vaak hoger, omdat zij geen toegang hebben tot sociale vangnetten zoals de WIA en meer reserve nodig hebben om onverwachte kosten op te vangen.
De WIA-uitkering: voorwaarden en mogelijkheden
De WIA-uitkering is een belangrijk vangnet voor werknemers die langdurig arbeidsongeschikt raken. Deze uitkering kent enkele voorwaarden en bestaat uit 2 onderdelen:
Voorwaarden om in aanmerking te komen voor de WIA
- Loondienstcontract: Je moet in loondienst zijn geweest op het moment dat je ziek werd. Dit geldt voor zowel vaste als tijdelijke contracten.
- Duur van ziekte: Je moet minimaal 104 weken (2 jaar) ziek zijn geweest. Tijdens deze periode betaalt je werkgever of het UWV (bij einde contract) je loon door.
- Mate van arbeidsongeschiktheid: Je moet minimaal 35% arbeidsongeschikt zijn om in aanmerking te komen voor een WIA-uitkering.
Bescherming van je financiën
Om je financiële risico’s bij arbeidsongeschiktheid te beperken, kun je verschillende stappen ondernemen:
Oplossingen bij onduidelijkheid over arbeidsongeschiktheid
Bij twijfel of een geschil over je arbeidsongeschiktheid kan een onafhankelijke contra-expertise uitkomst bieden. Het Expertise Orgaan is gespecialiseerd in second opinions en kan je helpen om bezwaar- en beroepsprocedures succesvoller te maken, met tot wel 50% meer kans op slagen. Overweeg dit als je twijfelt over je beoordeling.
Arbeidsongeschiktheid kan grote financiële gevolgen hebben, maar met een goede voorbereiding kun je de risico’s beperken. Denk hierbij aan het in kaart brengen van je vaste lasten, inkomensverlies en het nemen van maatregelen zoals een arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) of het opbouwen van spaargeld.
Zelfstandigen: wat zijn de mogelijkheden?
Zelfstandigen hebben geen toegang tot de WIA en moeten hun eigen vangnet regelen. Hier zijn enkele opties:
Het opbouwen van een financiële buffer of investeren in passieve inkomstenbronnen kan helpen om onverwachte kosten op te vangen.
1. Arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV):
Hiermee bepaal je zelf welk bedrag je wilt verzekeren en hoe lang de uitkering duurt. De premie is fiscaal aftrekbaar.
2. Broodfonds:
Een collectieve voorziening waarin een groep zelfstandigen elkaar financieel ondersteunt bij arbeidsongeschiktheid.
3. Vangnetverzekering:
Een speciale verzekering voor zelfstandigen die net gestart zijn of geen AOV kunnen afsluiten vanwege medische redenen.
4. Spaargeld en passieve inkomsten:
Het opbouwen van een financiële buffer of investeren in passieve inkomstenbronnen kan helpen om onverwachte kosten op te vangen.
Bescherming van je financiën
Om je financiële risico’s bij arbeidsongeschiktheid te beperken, kun je verschillende stappen ondernemen:
- Voor werknemers: Controleer je CAO of arbeidsovereenkomst om te zien welke aanvullende afspraken er zijn rondom doorbetaling bij ziekte.
- Voor zelfstandigen: Maak een berekening van je vaste lasten en bepaal welk bedrag je minimaal nodig hebt om je kosten te dekken. Overweeg alternatieven zoals een broodfonds of vangnetverzekering als een AOV te duur is.
- Algemeen: Gebruik budgettools om je vaste lasten en uitgaven in kaart te brengen. Dit vergroot je financiële zekerheid en laat je zien waar je kunt besparen.
Toekomstige veranderingen in het systeem
Er zijn plannen om zelfstandigen verplicht te stellen een arbeidsongeschiktheidsverzekering af te sluiten. Daarnaast wordt gesproken over aanpassingen in de WIA, zoals het verhogen van de minimale mate van arbeidsongeschiktheid (van 35% naar een hoger percentage) om in aanmerking te komen voor een uitkering.
Het is belangrijk om deze ontwikkelingen in de gaten te houden.
De tekst gaat hieronder door >>
Veelvoorkomende oorzaken van arbeidsongeschiktheid
Arbeidsongeschiktheid kan worden veroorzaakt door een breed scala aan aandoeningen en ziektes, zowel lichamelijk als psychisch.
- Veelvoorkomende oorzaken zijn chronische ziekten zoals reuma, diabetes, COPD en neurologische aandoeningen zoals Parkinson, MS of een beroerte, die het functioneren sterk kunnen beperken.
- Ook psychische aandoeningen zoals burn-out, depressie, angststoornissen of PTSS spelen een grote rol, net als arbeidsgerelateerde klachten zoals RSI of beroepsziekten door blootstelling aan schadelijke stoffen.
- Daarnaast kunnen zeldzame aandoeningen, zoals auto-immuunziekten of genetische stoornissen, leiden tot onvoorspelbare beperkingen.
De mate van arbeidsongeschiktheid wordt beoordeeld op basis van hoe de aandoening het vermogen om te werken beïnvloedt, vaak door medische en arbeidsdeskundige onderzoeken.
Inkomensverlies door arbeidsongeschiktheid
Arbeidsongeschiktheid kan een grote impact hebben op je gezondheid en je inkomen, vooral wanneer je niet goed voorbereid bent. Het verlies van werkvermogen kan leiden tot een aanzienlijke daling in inkomsten, afhankelijk van de mate van arbeidsongeschiktheid en de regelingen die je hebt getroffen.
Een goede arbeidsongeschiktheidsverzekering kan financiële zekerheid bieden, terwijl wettelijke voorzieningen zoals de WIA een basisvangnet vormen.
Het is daarom belangrijk om je bewust te zijn van de risico’s en tijdig maatregelen te nemen, zoals het afsluiten van een verzekering of het opbouwen van financiële buffers. Zo kun je jezelf beschermen tegen de financiële gevolgen van arbeidsongeschiktheid en meer zekerheid creëren voor de toekomst.
Startpagina geeft geen financieel advies, alleen tips en informatie. Raadpleeg bij vragen altijd een officieel adviseur.